مدیریت مورد در مددکاری اجتماعی؛ مفاهیم، مراحل و اهداف

گردآورنده: مینا دشتبالی؛ مددکار اجتماعی کودک و نوجوان

مدیریت مورد در مددکاری اجتماعی: مدیریت مورد روشی است که دارای فرآیندی سازمان یافته است و برای تغییر و خودکفایی مددجویان با هدف توانمندسازی، به کار گرفته می­شود. مدیریت موردی یک روش مشارکت محور است و در همین نکته با سایر روش­های قبل از خود که برنامه ­محور هستند، تفاوت دارد.  این روش با مشارکت طلبی از مددجو آغاز می ­گردد و با تکیه بر منابع و امکانات موجود زمینه­ های رسیدن مددجو به اهدافش را فراهم می­ کند. با استفاده از این روش مددجو توانمند می شود تا کنترل زندگی خود را بدست گیرد و در حل مسئله، تصمیم­ گیری و تعیین اهداف خود توانمند شود. در این روش تأکید مددکار در برنامه­ ریزی برای مددجو بر نقاط قوت مددجو، توانایی­های او و امکانات موجود است.

مدیریت مورد در مددکاری اجتماعی

طبق این روش، مددجو از طریق نقاط قوت و فعالیت­های انگیزشی و آموزش­ مهارتها به جای انطباق با محیط، تشویق به جای تنبیه و نصیحت یا تجویز رفتارهای مناسب، آموزش می­بیند. در این روش مشارکتی، مددکار مسئول فرآیند و مددجو مسئول خروجی ­های برنامه است. در مدیریت مورد مددکار به سیستم­ هایی از جمله مددجو، خانواده مددجو، فرهنگ مددجو و سلامت و مراقبت­های بهداشتی او توجه دارد و بر آنها تمرکز خواهد کرد. مدیریت مورد دارای ویژگی­هایی با مدل مددجو محور و قدرت محور است که در مقابل مدل انطباق محور قرار می­ گیرد.

ویژگی­های مُدل مددجو محور

  • تمرکز بر ارزیابی نیازهای مددجو، نقاط قوت، ضعف و آرزوها و اهداف مددجو.
  • تمرکز بر نیازهای مددجو در چارچوب سیاست­های­ مرکز، موسسه و یا سازمان فعال.
  • مهارت­ آموزی به جای انطباق.
  • تشویق به جای تجویز رفتار و یا تنبیه.
  • توجه به عملکرد و رفتار مددجو.
  • پاسخ به رفتار مددجو به جای پاسخ به فرد مددجو و محروم سازی او از امکاناتی که در اختیار او قرار گرفته است.
  • ایجاد یک ارتباط معنادار با مددجو از طریق همدلی با او.
  • اعتمادسازی از طریق احترام و صداقت.
  • تمرکز بر توانایی­ها و نقاط قوت مددجو.
  • کمک به مددجو در ارائه خدمات مورد نیاز او که در محدوده فعالیت­های مرکز و نهاد و موسسه است.
  • ایجاد اعتماد و رها نکردن مددجو وقتی که دیگران او را ترک یا طرد می­کنند.

ویژگی­های مُدل انطباق محور

  • عدم وجود تمرکز اولیه بر نیازهای مددجو.
  • تجویز رفتارهایی که انطباق با محیط و سازگاری را به مددجو توصیه می­کند.
  • تمرکز بر قوانین و مقررات، بایدها و بایدها و هدایت مددجو به سمت آنها.

مراحل فرایند مدیریت مورد

  • دسترسی به مددجو و پذیرش او
  • ارزیابی نیازهای او
  • خدمت­ رسانی در قالب برنامه­ ریزی
  • مداخله، ارجاع و حمایت­ یابی
  • رصد کردن مددجو
  • ارزشیابی و ارزیابی

ساختار مدیریت مورد

مدیریت مورد یک ساختار است که  با استفاده از آن مددکاران اجتماعی با مجموعه ­ای از افراد و تخصص­ ها برای توانمندسازی یک فرد تلاش می­ کنند. یک مددکار اجتماعی با همکاری کارکنان بهزیستی، وکلا، خانه ­های موقت، مشاوران و روانشناسان، روانپزشکان، مراکز خدمات کودک، کمپ­ های ترک اعتیاد و از طریق آموزش تحصیلی، آموزش شغلی، آموزش مهارتها، تهیه مواد اولیه غذایی، دارو، حمایت­های قانونی، کمک به مهاجرت و غیره، در یک رویکرد بین رشته ­ای (Multi – disciplinary approach) سهیم است تا از طریق مشارکت طلبی مددجو و توانمندسازی مددجو را به اهداف خود نزدیک کند.

رویکرد مدیریت مورد در مددکاری اجتماعی

به عنوان یک مددکار اجتماعی و در روند استفاده از رویکرد مدیریت مورد

  • ابتدا مسئله را تعریف کنید و برای تعریف آن اطلاعات و داده­ های لازم را جمع­ آوری کنید
  • سپس شدت مشکل و حاد بودن یا نبودن آن را بر اساس معیارهای موجود در هر مسئله یا آسیب مشخص نمایید.
  • فرضیه­ های خود در مورد چرایی بروز این مشکل را یادداشت کنید
  • اهداف خود در پاسخ به نیازهای مددجو را مشخص کنید
  • برنامه مداخله را تنظیم کنید
  • مشخص کنید که در انجام این مداخلات به چه متخصصان و چه مهارت­ هایی نیازمند هستید و مددجوی شما برای رسیدن به اهداف خود به حضور چه متخصصانی نیاز دارد
  • در صورت لزوم مددجو را به متخصصان ارجاع دهید اما فراموش نکنید که همچنان شما مسئول پیگیری و انجام مراحل بعدی هستید
  • مددجو را در فرایند و چرخه ارجاع رها نکنید
  • ارزیابی موفقیت یا عدم موفقیت در مداخلات را اجام دهید

توجه داشته باشید که در فرآیند مدیریت مورد به مددجو گوش کنید و به رفتار او توجه نمایید. برای بررسی شدت مشکل یک رتبه­ بندی از رفتار خطرپذیر داشته باشید تا میزان خطرپذیر بودن رفتار مددجو را تعیین کنید. در فرضیه ­های خود در مورد چرایی بروز مشکلات مددجو، به نقش فرد، خانواده، محیط زندگی و جامعه، مشکلات شخصیتی و زندگی خصوصی او توجه کنید زیرا ارزیابی خوب به فرضیه صحیح منجر خواهد شد.

بررسی علل و چگونگی اتخاذ رویکردها

از خود این سوال را بپرسید که براساس داده­ ها و تحلیل­ ها، مسئله چیست، علت به وجود آمدن آن چیست و بهترین مداخلات کدامند؟

در مرحله ایجاد و تعیین اهداف که مرحله بسیار مهمی است شما تعیین می­کنید که انتظار چه خروجی­ هایی را در پایان برای هر مددجو دارید و قرار است در چه زمانی اتفاق بیافتد. اما فراموش نکنید که نظرات مددجو نیز بسیار مهم است و در پی همین نیازها و انتظارات است که او برای حل مسئله مشارکت خواهد کرد. چه رفتارهایی، چه روش­هایی، چه آموزش و حمایت­هایی مورد انتظار مددجو است و ترجیح می­دهد به چه سیستم حمایتی بپیوندد؟ بنابراین تعیین اهداف و انجام مداخلات برای مددجو باید قابل دسترسی و بر اساس واقعیت باشد، به ایجاد مسئولیت در مددجو بیانجامد، مشارکت مددجو را در پی داشته باشد و برنامه مداخله با مددجو و برای مددجو ایجاد شود. به این معنی که در کلیه مراحل این رویکرد مددجو در جریان تصمیم­ گیری­ها قرار داشته باشد تا بدینوسیله مسئولیت انجام و پیشبرد کلیه مراحل را به عهده بگیرد. در مرحله برنامه­ ریزی نیز انواع مداخلات بر اساس نوع مسئله می­ تواند مداخله مستقیم، مداخله اجتماع محور و مداخله غیر مستقیم باشد. در این رویکرد توصیه می­ شود که که ارزشیابی و ارزیابی در هر مرحله و به طور مداوم انجام شود تا مددکاران مطمئن شوند که مسیر مداخله را به درستی طی می­ کنند. لازم است در فرآیند ارزیابی و ارزشیابی، کاهش ریسک­ پذیری در رفتار مددجو و یا حذف این گونه رفتارها، تایید مدیریت صحیح مددکار در مسیر درمان، ارتباط با سایر متخصصان و همچنین ادامه ارتباط با مددجو پس از ارجاع، بررسی شود.

امروزه مددکاران اجتماعی در ارتباط با دیگر متخصصان حوزه آسیب اجتماعی در یک فرآیند برنامه­ ریزی شده و در قالب مدیریت مورد سعی در ایجاد برنامه­ های مورد نیاز مددجویان بر اساس مشارکت مددجو و با هدف توانمندسازی او دارند. این روش باعث می­ گردد به بسیاری از نیازهای مددجویان پاسخ داده شود و همچنین مددجو با پذیرش مسئولیت­ های خود برای تغییر در این مسیر تعامل داشته و همگام گردد.

منابع

  • Introduction to Case Management, Concepts, Theory, Practice and Skills, (2011), Falmouth institute, falmouthinstitute.com
  • NASW Standards for Social work case management, (2015), National Association of Social Work

مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران
دکمه بازگشت به بالا