بهزیستی، سلامت اجتماعی و چالش‌ها

مقاله پژوهشی: سازوکارها و چالش‌ها در ایفای نقش؛ بررسی ابعاد متولی‌گری سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور

کاری از گروه تحقیق و پژوهش در پایگاه خبری مددکار نیوز

چکیده

این پژوهش با هدف تحلیل جامع جایگاه، عملکرد و چالش‌های سازمان بهزیستی کشور در قامت متولی سلامت اجتماعی نگارش یافته است. یافته‌ها بر اساس تحلیل مستندات قانونی، گزارش‌های رسمی و پژوهشی، و اخبار منتشره در رسانه‌ها جمع‌آوری و ارزیابی شده است. این مقاله به چهار محور اصلی می‌پردازد: الف) ابعاد قانونی و کارکردی نقش بهزیستی در سلامت اجتماعی، ب) وضعیت اقتصادی و ساختاری مراکز غیردولتی، ج) اجرای بخشنامه تعارض منافع و د) تحقق عدالت اجتماعی در ارائه خدمات. نتایج نشان می‌دهد که اگرچه سازمان بهزیستی به لحاظ قانونی و رویکردهای اعلامی خود را متولی سلامت اجتماعی می‌داند، اما در عمل، چالش‌های ساختاری، مالی و مدیریتی مانع از تحقق کامل این نقش شده است.

بحران اقتصادی مراکز غیردولتی ناشی از ناهمخوانی یارانه‌ها و هزینه‌ها، اجرای موفق اما غیرکامل بخشنامه تعارض منافع به دلیل موانع بوروکراتیک، و وجود نابرابری‌های فضایی و محلی در توزیع خدمات، همگی گواهی بر فاصله میان ایده‌آل و واقعیت هستند. در پایان، راهکارهایی برای تقویت جایگاه سازمان، بهبود وضعیت مراکز غیردولتی و ارتقای عدالت در خدمت‌رسانی ارائه شده است.

مقدمه

مفهوم سلامت اجتماعی به عنوان یک رکن اساسی در حکمرانی مطلوب، فراتر از نبود بیماری و ناتوانی، به وضعیتی از رفاه کامل جسمی، ذهنی، و اجتماعی اطلاق می‌شود.۱ این مفهوم چندوجهی، شامل عواملی چون امنیت، دسترسی به خدمات، و مشارکت اجتماعی است که در فقدان آن، جامعه با آسیب‌های بنیادین مواجه خواهد شد. در ادبیات سیاست‌گذاری ایران، سازمان بهزیستی کشور به عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای مسئول در حوزه اجتماعی، نقشی کلیدی در تحقق این مهم بر عهده دارد. این سازمان در تاریخ ۲۴ خرداد ۱۳۵۹، با هدف تحقق اصول ۲۱ و ۲۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تأسیس شد. هدف از بنیان‌گذاری آن، تأمین برنامه‌ریزی، هماهنگی، نظارت، و تهیه استانداردها برای ارائه خدمات به اقشار آسیب‌پذیر بود.۳ سازمان بهزیستی با ادغام نهادهای گوناگونی همچون معاونت بهزیستی وزارت بهداری و سازمان تربیتی شهرداری تهران، به تدریج مأموریت‌های گسترده‌ای را در حوزه‌های توانبخشی، مددکاری اجتماعی، پیشگیری از آسیب‌ها، و حمایت از خانواده‌های بی‌سرپرست و نیازمند بر عهده گرفت.۳ اگرچه نهادهایی مانند کمیته امداد امام خمینی و بنیاد شهید نیز در ابتدا در آن ادغام شدند، اما بعدها از آن منتزع گشتند.۴

این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش‌های بنیادین است که آیا سازمان بهزیستی کشور توانسته به طور کامل نقش خود را به عنوان متولی سلامت اجتماعی ایفا کند؟ وضعیت اقتصادی و ساختاری سازمان‌های مردم‌نهاد و مراکز غیردولتی تحت نظارت آن چگونه است و چه تأثیری بر کیفیت خدمات داشته است؟ بخشنامه تعارض منافع تا چه حد موثر بوده و آیا به صورت یکسان در تمامی استان‌ها اجرا شده است؟ و نهایتاً، سازمان بهزیستی چقدر در تحقق عدالت اجتماعی موفق بوده و شکاف‌های موجود در ارائه خدمات کدامند؟

بخش اول: از مأموریت قانونی تا متولی‌گری سلامت اجتماعی

مبانی قانونی و تعریف نقش

تأسیس سازمان بهزیستی کشور بر پایه اصول ۲۱ و ۲۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران استوار است که بر «حمایت از خانواده‌های بی‌سرپرست و نیازمند» و «تأمین بیمه و خدمات درمانی و مراقبتی» تأکید دارد.۳ ماده واحده اساسنامه این سازمان، وظایف آن را به شکلی جامع تعریف می‌کند که فراتر از یک نهاد صرفاً حمایتی است. این وظایف شامل «برنامه‌ریزی، هماهنگی، نظارت و ارزشیابی» و «تهیه هنجارها و استانداردهای خدماتی» می‌شود.۳ این رویکرد حاکمیتی نشان می‌دهد که از همان بدو تأسیس، مأموریت بهزیستی تنها ارائه مستقیم خدمات نبوده، بلکه مدیریت کلان و هماهنگ‌سازی تمامی فعالیت‌ها در راستای «نظام بهزیستی» کشور بوده است. به عبارت دیگر، سازمان بهزیستی به عنوان یک نهاد ناظر و سیاست‌گذار، موظف به ایفای نقش متولی سلامت اجتماعی بوده است. این نقش فراتر از یک نهاد اجرایی صرف، آن را در جایگاه یک نهاد حاکمیتی قرار می‌دهد که وظیفه تعیین مسیر و نظارت بر آن را بر عهده دارد.۳

جایگاه سازمان در منظومه سلامت اجتماعی کشور

سازمان بهزیستی تلاش دارد تا نقش خود را در منظومه سلامت اجتماعی کشور، در کنار سلامت جسمی و روانی، برجسته سازد.۷ این سازمان در حوزه‌های مختلف با نهادهای دیگر همکاری می‌کند. به عنوان مثال، در زمینه کنترل اعتیاد با فراجا، و در بخش توانبخشی با وزارت بهداشت همکاری دارد.۷ رئیس سازمان بهزیستی تأکید می‌کند که عدالت در سلامت، آموزش و امنیت، اضلاع مثلث طلایی حکمرانی هستند و بهزیستی به جد در پی تحقق عدالت در خدمات توانبخشی است.۹ این دیدگاه، نقش سازمان را از یک نهاد حمایتی به یک بازیگر اصلی در تحقق رفاه اجتماعی ارتقاء می‌دهد.

اما در عمل، چالش‌های ساختاری مانع از تحقق کامل این نقش کلان شده است. هدف اولیه سازمان از ادغام نهادهای مختلف، جلوگیری از «موازی‌کاری» و «تضاد در فعالیت‌ها» بود.۶ با این حال، گزارش‌ها همچنان از هم‌پوشانی و رقابت با نهادهایی مانند کمیته امداد خبر می‌دهند که در جذب کمک‌ها و ارائه خدمات رقابت می‌کنند.۱۰ این رقابت‌ها به جای هم‌افزایی، موجب ناکارآمدی در توزیع منابع، پرداخت کمک‌ها بدون استحقاق‌سنجی دقیق، و سرگردانی متقاضیان می‌شود. این هم‌پوشانی نشان‌دهنده این است که سازمان بهزیستی علی‌رغم مأموریت قانونی خود، نتوانسته به طور کامل نقش نهاد ناظر و متولی کلان را ایفا کند و همچنان درگیر رقابت‌های اجرایی است. این وضعیت در نهایت به جامعه هدف آسیب می‌رساند، زیرا منابع به جای اینکه در یک نظام یکپارچه و کارآمد توزیع شوند، میان نهادهای متعدد تقسیم می‌گردند.

علاوه بر این، سازمان با مسئولیتی مواجه است که ابزار و اختیار کافی برای آن در اختیار ندارد. به عنوان مثال، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به فقدان آیین‌نامه اجرایی مصوب هیئت وزیران برای مراکز «مثبت زندگی» اشاره کرده است.۱۲ این خلأ قانونی، دست بهزیستی را در تعیین دقیق مأموریت‌ها، تکالیف، ساختار تأمین مالی و نظام ارزیابی عملکرد این مراکز بسته است. این مسئله سازمان را در موضع پاسخگویی قرار می‌دهد بدون اینکه اختیارات لازم را برای مدیریت کامل این مراکز در اختیار داشته باشد. این ضعف ساختاری، دسترسی به خدمات را با چالش مواجه کرده و به تعطیلی مراکز منجر می‌شود که پیامدهای اجتماعی وخیمی مانند بازگشت افراد دارای معلولیت به خانواده‌ها بدون حمایت کافی را در پی دارد.۱۲

بخش دوم: بررسی وضعیت مراکز غیردولتی؛ حلقه گمشده نظام خدماتی بهزیستی

جایگاه و نقش مراکز غیردولتی

سازمان بهزیستی در راستای اجرای سیاست‌های خود، بسیاری از خدمات را به بخش غیردولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن‌ها) واگذار کرده است.۱۶ این مراکز به عنوان «سرمایه اجتماعی» و «شرکای اجتماعی» سازمان معرفی شده و نقش محوری در ارائه خدمات توانبخشی و حمایتی بر عهده دارند.۱۶ در سال‌های اخیر، مدل برون‌سپاری خدمات به شدت گسترش یافته و با تأسیس بیش از ۲۵۰۰ مرکز «مثبت زندگی» در ۴۴۲ شهر، به حدود یک میلیون خانواده تحت پوشش سازمان خدمت‌رسانی شده است.۱۲

اما این فرآیند برون‌سپاری، نقش سمن‌ها را از یک نهاد مستقل به یک مجری وابسته به دولت تغییر داده است. در حالی که سمن‌ها در تعریف جهانی، نهادهایی غیردولتی و بدون وابستگی به بودجه دولتی هستند ۱۹، در ایران، بسیاری از این مراکز برای ادامه فعالیت خود به شدت به بودجه و یارانه‌های سازمان بهزیستی وابسته شده‌اند.۲۰ این وابستگی، استقلال عملیاتی و مالی آن‌ها را محدود کرده و در عمل، آن‌ها را به ابزاری برای کاهش حجم تصدی‌گری دولت تبدیل کرده است.۱۷

چالش‌های اقتصادی و مالی؛ پیامدهای ناهمخوانی یارانه‌ها و هزینه‌ها

بزرگ‌ترین چالش مراکز غیردولتی، بحران اقتصادی و مالی ناشی از ناهمخوانی یارانه‌ها و هزینه‌های جاری است. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در ابتدا قرار بوده است که بهزیستی خدمات را از مراکز خصوصی «خریداری» کند، اما این مدل به مرور زمان به پرداخت یک «کمک‌هزینه» یا یارانه تبدیل شده است.۱۷ این یارانه‌ها به هیچ وجه با تورم و افزایش سرسام‌آور هزینه‌های جاری مانند اجاره، انرژی و حقوق کارکنان همخوانی ندارد.۱۴ به عنوان مثال، هزینه نگهداری هر فرد در مراکز شبانه‌روزی سالمندان، ۵.۷ میلیون تومان برآورد شده، اما مابه‌التفاوت آن تا ۶.۲ میلیون تومان از طریق کمک‌های مردمی تأمین می‌شود.۲۲ در مقایسه، مراکز دولتی بهزیستی به اعتبارات ثابت دولتی و یارانه‌ها دسترسی دارند و نیازی به پرداخت اجاره‌بها ندارند، در حالی که مراکز خصوصی تنها به شهریه و یارانه وابسته هستند و در تأمین هزینه‌ها با مشکلات جدی روبرو می‌شوند.۲۱

این ناکافی بودن یارانه‌ها، منجر به بحران مالی مراکز، عدم پرداخت حقوق مناسب به کارکنان، و در نهایت کاهش کیفیت خدمات و تعطیلی فزاینده مراکز شده است.۱۲ این روند، «سرمایه‌های اجتماعی و اقتصادی» کشور را به هدر می‌دهد و کل سیستم برون‌سپاری را در معرض ورشکستگی قرار می‌دهد.۲۴ اگرچه بودجه سازمان بهزیستی در سال ۱۴۰۴ با افزایش ۵۶ درصدی همراه بوده و به حدود ۱۲۰ هزار میلیارد تومان رسیده ۲۵ و یارانه‌های مراکز نگهداری کودکان و توانبخشی نیز افزایش یافته است ۲۷، اما این مبلغ تنها بخشی از ۷۲ هزار میلیارد تومان مورد نیاز برای اجرای کامل قانون حمایت از حقوق معلولان را پوشش می‌دهد.۲۵ این شکاف بودجه‌ای نشان می‌دهد که حتی با افزایش‌های قابل توجه، بحران مالی این مراکز همچنان پابرجاست.

بخش سوم: تعارض منافع در بهزیستی؛ ارزیابی یک گام تحولی

تشریح بخشنامه و اهداف آن

در یک اقدام تحولی، سازمان بهزیستی در سال ۱۳۹۸ با ابلاغ بخشنامه‌ای به تمامی مدیران، معاونین، کارشناسان ناظر، مدیران حراست و مالی، هرگونه فعالیت آن‌ها در مراکز خصوصی را ممنوع اعلام کرد.۲۸ هدف اصلی این بخشنامه مقابله با پدیده «اشتغال هم‌زمان» یا «اشتغال بیرونی» بود.۳۲ این بخشنامه به دنبال مقابله با فساد ساختاری بود که در آن، یک فرد هم‌زمان در موقعیت ناظر و تحت نظارت، یا سیاست‌گذار و منتفع از سیاست‌ها قرار می‌گرفت.۳۲ این گام نه تنها به سلامت اداری کمک می‌کرد، بلکه به عدالت در توزیع منابع و خدمات نیز یاری می‌رساند.

ارزیابی اثربخشی اجرا؛ از موفقیت تا چالش

اجرای این بخشنامه، پیامدهای عملیاتی مخرب تعارض منافع را آشکار ساخت. پیش از ابلاغ بخشنامه، کارمندانی که مالک مراکز خصوصی بودند، مراکز خود را در اولویت تسهیم بودجه قرار می‌دادند. بازرسی‌ها به دلیل روابط کاری نادیده گرفته می‌شد و شکایات مردمی به جایی نمی‌رسید، چرا که «متخلف و قاضی، فردی واحد بود».۳۲ این وضعیت نه تنها به از بین رفتن شرایط رقابتی عادلانه منجر می‌شد، بلکه رانت اطلاعاتی را برای برخی مدیران ایجاد می‌کرد و در نهایت کیفیت خدمات به جامعه هدف را کاهش می‌داد.۳۲

با وجود موانع بوروکراتیک و احتمال اعمال نفوذ مسئولان سیاسی ۳۲، این بخشنامه به عنوان یک تجربه موفق داخلی مورد ستایش قرار گرفته است.۳۲ بر اساس گزارش‌ها، ۴۰۲ نفر از کارکنان بهزیستی مشمول این بخشنامه شدند ۳۴ و ۱۷۲ نفر از آن‌ها مراکز خصوصی خود را واگذار کردند.۳۲ این آمار نشان می‌دهد که این اقدام صرفاً یک بیانیه نبوده، بلکه عملیاتی و اجرایی بوده است. برای تکمیل این گام تحولی، وجود یک سامانه شکایات مردمی (۱۴۸۲) به عنوان ابزاری برای شفافیت و نظارت غیرمتمرکز، نقشی حیاتی ایفا می‌کند.۳۵ این سامانه امکان ثبت و پیگیری شکایات را فراهم کرده و به مدیران کمک می‌کند تا بیشترین مشکلات و گلوگاه‌های فساد را شناسایی کنند.۳۵

بخش چهارم: شکاف عدالت اجتماعی در ارائه خدمات بهزیستی

مفهوم عدالت اجتماعی در منشور سازمانی

مسئولان سازمان بهزیستی بر مفهوم عدالت، برابری، و کرامت انسانی تأکید زیادی دارند.۹ شعارهایی مانند «بهزیستی پلی بین دولت و جامعه برای تحقق عدالت اجتماعی است» ۱۸ و تمرکز بر توانمندسازی از طریق اشتغال و مسکن ۳۷، نشان‌دهنده رویکرد عدالت‌محور سازمان است. با این حال، این رویکرد بیشتر بر «دسترسی» به خدمات متمرکز است که می‌تواند تعریفی محدود از عدالت باشد و به نابرابری‌های عمیق‌تر نپردازد.

نابرابری در توزیع خدمات؛ از فضای جغرافیایی تا کیفیت خدمت

بررسی‌ها نشان می‌دهد که شکاف قابل توجهی بین شعار و واقعیت در توزیع خدمات وجود دارد. یک مطالعه موردی در شهر مشهد حاکی از آن است که توزیع مددجویان بهزیستی به صورت «خوشه‌ای» و در مناطق خاصی مانند شمال و شمال شرقی شهر متمرکز است که عمدتاً منطبق بر سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌ای هستند.۳۹ این الگو نشان می‌دهد که خدمات بهزیستی به جای توزیع عادلانه در کل شهر، به صورت واکنشی و بر اساس تمرکز نیازها ارائه می‌شوند. این رویکرد به جای ایفای نقش متولی کلان، بهزیستی را به یک «نهاد محله‌ای» با تمرکز بر مناطق بحرانی تقلیل می‌دهد و ممکن است نیازهای پراکنده در مناطق دیگر را نادیده بگیرد.

علاوه بر این، انتقاداتی مبنی بر نابرابری در دسترسی به خدمات و تجهیزات توانبخشی مانند ویلچر و عصا وجود دارد.۴۰ کمبود بودجه عامل مستقیمی در ایجاد این نابرابری است. زمانی که منابع محدود باشند، مدیران مجبور به اولویت‌بندی می‌شوند که این امر به صورت طبیعی به توزیع ناعادلانه خدمات می‌انجامد. این کمبودها به حدی است که گاهی خدمات و تجهیزات «با رانت و سفارش» به دست مددجو می‌رسد.۴۰

برای مقابله با این نابرابری، سازمان بهزیستی برنامه‌هایی مانند «توانبخشی مبتنی بر جامعه (CBR)» را در مناطق روستایی و محروم شهری اجرا کرده است.۴۱ اما این برنامه‌ها با چالش‌هایی مانند عدم وجود آمار دقیق از معلولان توسط مرکز آمار ایران مواجه هستند.۴۱ همچنین، وجود تعارض منافع و تمایل به حفظ مراکز نگهداری شبانه‌روزی به دلیل منافع مالی، موجب کندی یا حتی جلوگیری از اجرای کامل رویکردهای نوین مانند CBR شده است.۳۲ در نهایت، این وضعیت، فاصله میان شعار عدالت اجتماعی و اجرای واقعی آن را برجسته می‌سازد.

نتیجه‌گیری و پیشنهادات راهبردی

در تحلیل نهایی، سازمان بهزیستی کشور دارای یک مأموریت قانونی گسترده در قامت متولی سلامت اجتماعی است که از همان بدو تأسیس بر آن تأکید شده است. با این حال، در عمل، چالش‌های متعددی مانند هم‌پوشانی با نهادهای موازی، نبود اختیارات قانونی کافی و بحران مالی مراکز غیردولتی، مانع از ایفای کامل این نقش شده است. وضعیت اقتصادی مراکز غیردولتی به عنوان بازوی اجرایی سازمان، بحرانی است و مدل مالی ناکارآمد از «خرید خدمت» به «کمک‌هزینه» ثابت، پایداری کل این نظام را تهدید می‌کند.

بخشنامه تعارض منافع به عنوان یک اقدام تحولی و موفق در مبارزه با فساد ساختاری در نظر گرفته می‌شود، اما برای تضمین اجرای یکسان و کامل آن در تمامی سطوح استانی، نظارت مستمر و رفع موانع بوروکراتیک و سیاسی ضروری است. در نهایت، با وجود شعارهای عدالت‌محور، نابرابری در توزیع خدمات، چه به لحاظ فضایی و چه به لحاظ کیفی، به دلیل کمبود بودجه و ضعف در استحقاق‌سنجی، همچنان یک واقعیت جاری است.

برای تقویت جایگاه سازمان و تحقق اهداف آن، پیشنهادات راهبردی زیر مطرح می‌شود:

1. تقویت متولی‌گری و اصلاح ساختاری: لازم است آیین‌نامه‌های اجرایی لازم برای مراکز غیردولتی به تصویب برسد و یک نظام هماهنگی فعال با سایر نهادهای حمایتی ایجاد شود تا از موازی‌کاری و هدررفت منابع جلوگیری گردد.
2. اصلاح نظام مالی مراکز غیردولتی: مدل پرداخت از «یارانه» به یک «خرید خدمت» واقعی تغییر یابد که تعرفه‌های آن با هزینه‌های جاری و تورم متناسب باشد. همچنین، پرداخت اعتبارات باید به موقع و بدون تأخیر صورت گیرد تا پایداری این مراکز تضمین شود.
3. تکمیل اجرای بخشنامه تعارض منافع: نظارت بر اجرای بخشنامه در تمام سطوح استانی و تقویت سازوکارهای شفافیت مانند سامانه شکایات مردمی (۱۴۸۲) برای پاسخگویی و رصد تخلفات ضروری است.
4. تحقق عدالت اجتماعی: استقرار یک نظام جامع استحقاق‌سنجی مبتنی بر داده‌های دقیق و آمار صحیح، برای توزیع عادلانه خدمات بر اساس نیاز واقعی جامعه، نه صرفاً تمرکز جمعیت، یک اولویت کلیدی است. همچنین، تقویت و حمایت از برنامه‌هایی مانند توانبخشی مبتنی بر جامعه (CBR) در مناطق محروم، می‌تواند شکاف‌های موجود را کاهش دهد.

منابع مورداستناد

1. پایان نامه بررسی رابطه بهزیستی ذهنی با عملکرد شغلی و کیفیت …, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.thesisword.ir
2. پیش‌بینی بهزیستی اجتماعی بر اساس سبک‌زندگی سلامت‌محور و باورهای غیرمنطقی در زنان مبتلا به اختلال پانیک – نشریه پژوهش توانبخشی در پرستاری, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://ijrn.ir/article-1-700-fa.html
3. لایحه قانونی راجع به تشکیل سازمان بهزیستی کشور – مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://rc.majlis.ir/fa/law/show/98948
4. لایحه قانونی راجع به تشکیل سازمان بهزیستی کشور – سامانه ملی قوانین و مقررات, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://qavanin.ir/Law/TreeText/?IDS=12757366107069142337
5. ‌لایحه قانونی راجع به تشکیل سازمان بهزیستی کشور – نظامات, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://nezamat.ir/post-23087/
6. تحقیق مقاله آشنایی با سازمان بهزیستی کشور – آران پیپر, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.aran-papers.ir
7. پژوهش – سازمان بهزیستی, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.behzisti.ir/service/Research
8. مقالات مرتبط با سازمان بهزیستی – Noor Mags, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.noormags.ir
9. مغفول ماندن عدالت در ارائه خدمات سلامت/ نظام سلامت نیازمند بازنگری در ساختار خدمات ادغام‌یافته و یکپارچه است – خانه ملت, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.icana.ir/news/397768
10. آمارهای خطرناک از شکاف طبقاتی و عدالت اجتماعی | فرهیختگان آنلاین, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://farhikhtegandaily.com/news/71057/
11. نقش سازمان بهزیستی در نظام حکمرانی عرصه خیر (بررسی وظایف ، اهداف،چالش ها،نقاط قوت و ضعف وراهکارها و پیشنهادات), زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://ala.ui.ac.ir/fa/%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C/4025
12. آسیب شناسی مراکز خدمات بهزیستی در طرح مثبت زندگی – مرکز پژوهش‌های مجلس, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://rc.majlis.ir/fa/news/show/1795645
13. آسیب‌شناسی مراکز خدمات بهزیستی در طرح مثبت زندگی – خانه ملت, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.icana.ir/news/375596
14. بودجه مستقلِ معلولان کجاست؟ – روزنامه همشهری امروز, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://newspaper.hamshahrionline.ir/id/185732
15. آسیب شناسی مراکز مثبت زندگی: گزارش ۱- ترسیم وضع موجود – مرکز پژوهش‌های مجلس, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1794677
16. موسسات و سمن‌ها سرمایه های اجتماعی بهزیستی هستند, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.behzisti.ir/news/87290
17. پیامدهای منفی برون‌سپاری مسئولیت‌های بهزیستی در حوزه کودکان و چند راهکار – ایرنا, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.irna.ir/news/85710794
18. سازمان بهزیستی، پلی بین دولت و جامعه برای تحقق عدالت اجتماعی است, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.behzisti.ir/news/131580
19. ngo چیست؟ آشنایی با انواع سازمان‌های مردم‌نهاد – وینداد, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://vindad.com
20. جای خالی سمن‌ها در به‌زیستن – تجارت فردا, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.tejaratefarda.com
21. سخنی از باب مشکلات مالی مراکز خصوصی – مرکز نگهداری بیماران روانی بوعلی, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://mehrafarinanbuali.blogfa.com/post/39
22. چالش‌های مالی بهزیستی و لزوم حمایت‌های خیرین – افق امروز, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://ofoghemroz.ir
23. ترسیم و آسیب شناسی مراکز خدمات بهزیستی(۲ … – مرکز پژوهشها, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1812148
24. ترسیم و آسیب شناسی مراکز خدمات بهزیستی(۲): بررسی نقاط قوت و ضعف مراکز مثبت زندگی, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://report.mrc.ir/article_10348.html
25. افزایش ۵۶ درصدی بودجه بهزیستی در سال ۱۴۰۴ / افزایش بودجه مستمری …, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.behzisti.ir/news/134475
26. رشد بودجه بهزیستی کشور به ۲.۱ درصد بودجه عمومی, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.behzisti.ir/news/147770
27. در رسانه / یارانه مراکز بهزیستی ۴۰ تا ۶۰ درصد افزایش می‌یابد, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.behzisti.ir/news/138482
28. تعارض منافع ا انتخاب سخت؛ تملک یا مسئولیت؟ – سازمان بهزیستی, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.behzisti.ir/news/10188
29. بخشنامه اجرایی منع پذیرش و یا قبول منافع متعارض در سازمان بهزیستی, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، http://pactos.net/4298
30. بخشنامه اجرایی منع پذیرش و یا قبول منافع متعارض در بهزیستی ابلاغ شد, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.behzisti.ir/news/7117
31. مصادیق داخلی مدیریت تعارض منافع – #۸ توسط Kashafi, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://discuss.tp4.ir/t/topic/1530/8
32. واکاوی بخشنامه منع پذیرش منافع متعارض در بهزیستی – مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://iran-bssc.ir/plans-projects/research-fields/14195/
33. نقد و بررسی طرح مدیریت تعارض منافع, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://iran-bssc.acecr.ac.ir/fa/calendar/3119/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%88-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D8%B6-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9
34. بیش از ۴۰۰ نفر از کارکنان بهزیستی مشمول بخشنامه تعارض منافع/انصراف حدود ۲۰۰ تن ازمسئولیت دولتی – ایسنا, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.isna.ir/news/99101612005
35. ثبت شکایات و انتقادات بهزیستی در سامانه ۱۴۸۲, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.behzisti.ir/news/35476
36. پاسخگویی و رسیدگی به شکایات مردمی از سازمان بهزیستی – سامانه مدیریت خدمات دولت, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://khadamat.mardom.ir/Service/Details?ServiceId=19091055000
37. پیامبر اسلام، الگوی عدالت اجتماعی/تشریح برنامه‌های بهزیستی برای شهرستان داورزن, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.behzisti.ir/news/148201
38. توزیع ۵۰۰ بسته‌ معیشتی و وسایل توان‌بخشی بین مددجویان و معلولان تحت پوشش بهزیستی باوی, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.behzisti.ir/news/132655
39. تحلیل نابرابری های توزیع فضایی و جمعیتی مددجویان در مشهد – پرتال جامع علوم انسانی, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.ensani.ir/fa/article/420192
40. کمبود تجهیزات و رانتی‌شدن ارائه خدمات توانبخشی, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://old.atiyeonline.ir/news/77521/
41. معاون سازمان بهزیستی: خدمات توانبخشی معلولان به مناطق محروم شهری گسترش می یابد – رعد, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://raad-charity.org/News.aspx?l=1&Id=13520
42. از برنامه «توانبخشی مبتنی بر جامعه» چه می‌دانید؟ – سازمان بهزیستی, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.behzisti.ir/news/62307
43. بهزیستی به ۱۰۰ منطقه کم برخوردار کشور خدمات رسانی می‌کند, زمان دسترسی: سپتامبر ۱۲, ۲۰۲۵، https://www.behzisti.ir/news/92148/

رسانه تاب آوری ایران