پارادایمهای نوین در مددکاری اجتماعی قرن ۲۱
تحولات راهبردی، چالشهای اخلاقی و استانداردهای ۲۰۲۵-۲۰۲۶
این مطلب در قالب یک «گزارش تحلیلی-آموزشی» با ساختار آکادمیک و بر اساس آخرین بیانیهها و اسناد راهبردی سازمانهای مرجع (تا دسامبر ۲۰۲۵) تدوین شده است.
فهرست عناوین مطلب
پارادایمهای نوین در مددکاری اجتماعی قرن ۲۱
تحولات راهبردی، چالشهای اخلاقی و استانداردهای ۲۰۲۵-۲۰۲۶
چکیده
حرفه مددکاری اجتماعی در سال ۲۰۲۵ از یک رویکرد صرفاً خدماتمحور به سمت یک الگوی «تحولآفرین زیستمحیطی-اجتماعی» (Eco-Social Transformation) حرکت کرده است.
این مقاله به بررسی سه رکن اساسی میپردازد: عدالت اقلیمی، حکمرانی دیجیتال و همبستگی بیننسلی.
تئوریهای نوظهور: از فردگرایی به بومشناسی اجتماعی
در دسامبر ۲۰۲۵، فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی (IFSW) بر لزوم عبور از مدلهای سنتی تأکید کرد.
نظریه «مددکاری اجتماعی سبز» (Green Social Work) اکنون دیگر یک شاخه فرعی نیست، بلکه قلب تپنده حرفه است.
مفهوم کلیدی: مددکاران اجتماعی نه تنها به آسیبهای فردی، بلکه به “نابرابریهای محیطی” میپردازند. برای مثال، در مناطق آسیبدیده از تغییرات اقلیمی، مددکار به عنوان تسهیلگر تابآوری جامعه (Community Resilience) عمل میکند.
رویکرد بومی (Indigenous Perspective): استفاده از دانش محلی برای حل بحرانهای اجتماعی، یکی از الزامات آموزشی ابلاغ شده توسط IASSW برای سال ۲۰۲۶ است.
تکنولوژی و هوش مصنوعی؛ تیغ دو لبه
یکی از داغترین مباحث آموزشی در سمینارهای دسامبر ۲۰۲۵، مدیریت «دوقلوی دیجیتال» مراجعین بود.
مددکاری اجتماعی الگوریتمیک: استفاده از AI برای پیشبینی بحرانهایی مانند بیخانمانی یا کودکآزاری.
آموزش اخلاقی: در مقالات اخیر Social Work Today، تأکید شده است که مددکاران باید “سواد دادهای” (Data Literacy) داشته باشند تا بتوانند سوگیریهای نژادی و طبقاتیِ نهفته در هوش مصنوعی را تشخیص دهند.
امنیت دادهها: با افزایش حملات سایبری به زیرساختهای رفاهی در اواخر ۲۰۲۵، پروتکلهای جدیدی برای حفظ محرمانگی دیجیتال تدوین شده است.
بازنگری در استانداردهای جهانی آموزش (نسخه ۲۰۲۶)
طبق اعلام انجمن بینالمللی مدارس مددکاری اجتماعی، سرفصلهای آموزشی از ژانویه ۲۰۲۶ دستخوش تغییرات بنیادین میشوند.
همبستگی بیننسلی: پاسخ به پیری جمعیت
با توجه به گزارش سازمان ملل در دسامبر ۲۰۲۵، بحران تنهایی در سالمندان و شکاف نسلی به یک چالش جهانی تبدیل شده است.
مدل مسکن مشترک (Intergenerational Housing): مددکاران اجتماعی در اروپا و شرق آسیا در حال طراحی پروژههایی هستند که در آن دانشجویان و سالمندان در یک محیط مشترک زندگی میکنند تا تبادل عاطفی و دانشی صورت گیرد.
عدالت بیننسلی: اطمینان از اینکه بار بدهیهای اجتماعی و زیستمحیطی به نسلهای بعدی منتقل نشود.
چالشهای صنفی و سلامت روانِ مددکاران
گزارشهای اخیر نشاندهنده نرخ بالای «فرسودگی شفاهی» (Vicarious Trauma) در میان مددکاران فعال در مناطق جنگی و بحرانهای اقلیمی است.
خودمراقبتی سازمانی: اکنون سازمانهای بزرگ موظف شدهاند پروتکلهای “حمایت از حامی” را به طور اجباری اجرا کنند. این شامل جلسات نظارت (Supervision) منظم و دسترسی به خدمات سلامت روان رایگان برای پرسنل است.
نتیجهگیری و پیشنهادات برای محققان
حرفه مددکاری اجتماعی در آستانه سال ۲۰۲۶، بیش از هر زمان دیگری با سیاست و محیطزیست گره خورده است. برای پژوهشگران ایرانی و بینالمللی، حوزههای زیر اولویتهای اصلی تحقیق در سال آینده خواهند بود:
تأثیر هوش مصنوعی بر رابطه حرفهای مددکار-مددجو.
تدوین مدلهای بومی مددکاری در مواجهه با خشکسالی و مهاجرتهای اقلیمی.
اثربخشی مداخلات بیننسلی در کاهش نرخ افسردگی جامعه.
منابع پیشنهادی برای مطالعه بیشتر:
IFSW Global Social Work Statement of Ethical Principles (Updated Dec 2025).
United Nations World Social Report 2025: Leaving No One Behind.
The British Journal of Social Work (Special Issue on AI and Ethics).
