مددکاری اجتماعی و فراخوان «هارامبه» در عصر بحرانهای جهانی
فهرست عناوین مطلب
مددکاری اجتماعی و فراخوان «هارامبه» در عصر بحرانهای جهانی
درآمدی بر جامعه تکهتکه شده
جهان در میانه دهه ۲۰۲۰ با واقعیت تلخی روبرو است: بحرانهای زنجیرهای، از شوکهای اقلیمی مخرب گرفته تا بیثباتیهای سیاسی و درگیریهای گسترده.
دادهها حاکی از آن است که خشونت و نزاعهای مسلحانه در سال ۲۰۲۵ به اوج خود در سه دهه اخیر رسیده است؛ بهطوریکه یک نفر از هر هفت نفر در سطح جهانی تحت تأثیر مستقیم درگیریها قرار گرفته است.
مناطق حساسی مانند خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) شاهد تشدید ناآرامیها، از جمله تنشهای منطقهای و درگیریهای علنی مانند جنگ اسرائیل و ایران در ژوئن ۲۰۲۵ بودهاند. این شرایط، نه تنها تلفات انسانی فجیعی به بار آورده، بلکه بنیانهای اجتماعی و ساختارهای حمایتی را نیز در هم شکسته است.
در چنین دورانی که شکافها و تفرقههای جهانی عمیقتر میشوند، فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی (IFSW) در سال ۲۰۲۶، شعار الهامبخش «همیاری در ایجاد امید و هماهنگی: یک فراخوان حرمبیانه برای اتحاد در جامعه انسانی تکهتکه شده» را برگزیده است.
این شعار، بر اساس فلسفه آفریقایی «هارامبه» (Harambee) از زبان سواحلی، به معنای «همه با هم تلاش کنیم» یا «وحدت در عمل» بنا شده و فراخوانی جهانی برای اقدام جمعی و همبستگی در برابر تفرقهها است.
روح «هارامبه»: نیروی محرکه مددکاری اجتماعی
مفهوم هارامبه، فراتر از یک شعار، یک راهبرد عملیاتی است. این مفهوم تاکید میکند که هیچ بازیگر واحدی – نه دولتها، نه نهادهای بینالمللی و نه حتی یک حرفه خاص – نمیتواند بهتنهایی بر چالشهای عظیم امروز، اعم از جنگ، نابرابری و فروپاشی زیستمحیطی غلبه کند.
هارامبه، مددکاران اجتماعی را به قلب عمل جمعی دعوت میکند تا به عنوان تسهیلگرانی برای بازسازی اعتماد و تقویت ارتباطات بین افراد، جوامع و نهادها عمل کنند.
در مناطق جنگزده و بحرانی، نقش مددکاران اجتماعی بر اساس این روحیه، حیاتی و چندوجهی است:
- حمایت از خانوادههای ازهمگسیخته: درگیریهای خشونتآمیز منجر به جدایی اجباری خانوادهها، آوارگی و بیخانمانی میشوند. مددکاران اجتماعی، با تمرکز بر پیوند مجدد، تلاش میکنند تا کودکان را به والدین، خواهر و برادران، پدربزرگها و مادربزرگها و شبکههای حمایتی دوستان بازگردانند. این فرآیند پیچیده مستلزم مدیریت تروما، ارزیابی ایمنی و ایجاد شبکههای موثق محلی و بینالمللی است.
- تقویت همبستگی بین نسلی: همانطور که در دستور کار جهانی مددکاری اجتماعی نیز تاکید شده است، تقویت همبستگی بین نسلی برای رفاه پایدار یک اصل اساسی است. در بحرانها، مددکاران اجتماعی به حفظ و انتقال دانش و تجربیات نسلهای مسنتر به نسلهای جوانتر کمک میکنند تا هویت فرهنگی و تابآوری اجتماعی در برابر گسستهای جنگ حفظ شود.
- ترمیم بافت اجتماعی: مددکاران اجتماعی فراتر از ارائه خدمات فردی، بر بازسازی ساختارهای اجتماعی آسیبدیده تمرکز دارند. این شامل سازماندهی جامعه، ایجاد فضاهای امن برای گفتگو، و توسعه پروژههای کوچک محلی است که افراد را قادر میسازد تا خودشان آینده جامعهشان را «همیاری» کنند.
آمادگی حرفهای در مواجهه با فرسودگی شغلی
مواجهه مداوم با سطوح بالای تروما و نیازمندیهای پیچیده، چالشهای جدیدی را برای خود حرفه مددکاری اجتماعی ایجاد کرده است.
فرسودگی شغلی (Burnout) به یک خطر جدی در میان مددکاران اجتماعی فعال در مناطق بحرانی تبدیل شده است. این امر اهمیت تمرکز بر «آمادگی حرفهای» را دوچندان میکند.
کنفرانس نهایی پروژه SISWEC (۲۰۲۵) با بودجه اتحادیه اروپا، بر لزوم بهبود آموزش مددکاری اجتماعی برای پاسخ مؤثر به چالشهای پیچیده (مانند همهگیریها، مهاجرت اجباری و بیثباتی سیاسی) تاکید کرد.
این آموزشها باید شامل مهارتهای تخصصی در زمینه مداخله در بحران، مدیریت تروما، و همچنین حمایت روانی از خود مددکاران اجتماعی باشد.
نمونههای نوآورانهای در سراسر جهان در راستای حمایت از این حرفه در حال ظهور است. مثلاً، برنامه «RESPIR» در اسپانیا، که پشتیبانی موقت برای مراقبتکنندگان افراد دارای معلولیت یا سالمندان فراهم میکند، نشاندهنده لزوم ایجاد سازوکارهای حمایتی برای «حامیان» است.
این برنامهها، تجلی عینی فلسفه هارامبه هستند که حمایت جمعی را در مورد کسانی که وظیفه مراقبت را بر عهده دارند، به اجرا در میآورد و به این ترتیب، پایداری حرفه را تضمین میکند.
چشمانداز آینده: هارامبه برای صلح پایدار
شعار سال ۲۰۲۶ فدراسیون جهانی، یک یادآوری قدرتمند است: صلح پایدار تنها به معنای عدم وجود جنگ نیست، بلکه حضور فعال عدالت، مشارکت و اعتماد در جامعه است.
در جهانی که توسط منازعات تقسیم شده، مددکاران اجتماعی با تعهد به اصول عدالت اجتماعی و کرامت انسانی، سنگ بنای ایجاد امید و هماهنگی هستند.
برای تحقق کامل این فراخوان هارامبی، جامعه جهانی و نهادهای ذیربط باید:
- سرمایهگذاری در آموزش: تضمین آموزشهای تخصصی و بهروز برای مددکاران اجتماعی در حوزههای مداخله در بحران و کار با جوامع آواره.
- حمایت از تابآوری حرفهای: ایجاد ساختارهای حمایتی مانند نظارت تخصصی و خدمات بهداشت روان برای مقابله با فرسودگی شغلی.
- به رسمیت شناختن نقش محوری: تقویت جایگاه مددکاران اجتماعی در تصمیمگیریهای بشردوستانه و سیاستگذاریهای پسابحران، از سطوح محلی تا سازمان ملل.
در نهایت، Harambee دعوتی است به هر فرد در این سیاره که دست در دست هم، نه تنها به بحرانها پاسخ دهیم، بلکه در «همیاری» برای ساختن یک جامعه انسانی متحد، عادلانه و سرشار از امید برای نسلهای آینده، نقش فعالی ایفا کنیم. این مسئولیت مشترک ماست.
منابع (مبتنی بر دستور کار جهانی IFSW):
- فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی (IFSW)، شعار روز جهانی مددکاری اجتماعی ۲۰۲۶: Co-Building Hope and Harmony: A Harambee Call to Unite a Divided Society.
- گزارشهای جهانی در مورد گستره درگیریهای مسلحانه و آسیبپذیریهای اجتماعی ۲۰۲۵.
- نتایج کنفرانس پروژه SISWEC (۲۰۲۵) در مورد بهبود آموزش مددکاری اجتماعی برای پاسخ به چالشهای پیچیده.
- مفاهیم جهانی دستور کار مددکاری اجتماعی در مورد «هارامبه» و همبستگی بین نسلی.
