معرفی کتاب‌های مددکاری اجتماعی با محوریت مدیریت مورد (Case Management)
معرفی کتاب‌های مددکاری اجتماعی با محوریت مدیریت مورد (Case Management) موضوع این مقاله است که در ادامه خواهید خواند.
فهرست عناوین مطلب
- معرفی کتاب‌های مددکاری اجتماعی با محوریت مدیریت مورد (Case Management)
- کتاب‌های فارسی
- کتاب‌های انگلیسی (منابع تخصصی)
- رویکرد مدیریت مورد در مددکاری اجتماعی؛ اصول، مدل‌ها و چالش‌ها
- چکیده
- مقدمه: تعریف و اهمیت مدیریت مورد
- تاریخچه و سیر تکاملی
- اصول اساسی مدیریت مورد در مددکاری اجتماعی
- مراحل فرآیند مدیریت مورد
- مدل‌های مدیریت مورد
- چالش‌ها و چشم‌انداز آینده
معرفی کتاب‌های مددکاری اجتماعی با محوریت مدیریت مورد (Case Management)
مدیریت مورد یکی از حوزه‌های حیاتی در مددکاری اجتماعی است که بر هماهنگی، برنامه‌ریزی، ارزیابی و حمایت از مراجعان برای دسترسی به خدمات و دستیابی به اهدافشان تمرکز دارد.
در اینجا، برخی از کتاب‌های مهم در این زمینه به زبان فارسی و انگلیسی معرفی می‌شوند.
کتاب‌های فارسی
| عنوان کتاب | نویسنده/مترجم | توضیحات کلیدی |
| استانداردهای مدیریت مورد در مددکاری اجتماعی | اتحادیه ملی مددکاران اجتماعی (NASW) / ترجمه اسماعیل عباسی، سجاد مجیدی پرست، حسین رضایی حسین آبادی | این کتاب که توسط اتحادیه ملی مددکاران اجتماعی آمریکا (NASW) تدوین شده، یک منبع اساسی برای درک اصول، کارکردها و استانداردهای حرفه‌ای مدیریت مورد در مددکاری اجتماعی است. |
کتاب‌های انگلیسی (منابع تخصصی)
| عنوان کتاب (Case Management) | نویسنده/سردبیر | توضیحات کلیدی |
| Social Work Case Management | Betsy Vourlekis, Roberta R. Greene | این کتاب به بررسی عمیق کارکردها و مهارت‌های مدیریت مورد در مددکاری اجتماعی می‌پردازد و آن را در بستر سیاست‌ها و حرفه‌ای‌گری قرار می‌دهد. |
| Fundamentals of Case Management Practice | Nancy Summers | یک راهنمای جامع و عملی برای مهارت‌ها و مراحل مدیریت مورد، از ارزیابی تا پایان‌بخشی. |
| Social Work: Strength-Based Practice in Hospital Case Management | Bonnie Geld, Shawna Grossman Kates | تمرکز ویژه بر کاربرد رویکرد مبتنی بر توانمندی‌ها در محیط‌های بیمارستانی و مدیریت مورد سلامت. |
| Solution-Focused Case Management | Robert G. Blundo | معرفی رویکرد راه‌حل‌محور (Solution-Focused) در مدیریت مورد که بر اهداف و توانمندی‌های مراجع تمرکز دارد. |
رویکرد مدیریت مورد در مددکاری اجتماعی؛ اصول، مدل‌ها و چالش‌ها
چکیده
مدیریت مورد (Case Management) یک رویکرد حیاتی و نظام‌مند در حرفه مددکاری اجتماعی است که به عنوان پل ارتباطی بین مراجعان با نیازهای پیچیده و شبکه‌ای از خدمات حمایتی و درمانی عمل می‌کند.
هدف اصلی این رویکرد، توانمندسازی مددجویان برای دستیابی به خودکفایی و بهبود کیفیت زندگی از طریق ارزیابی جامع، برنامه‌ریزی مشترک، هماهنگی خدمات و پایش مستمر است.
این مقاله به تعریف، تاریخچه، اصول، مدل‌های رایج و چالش‌های کلیدی اجرای مدیریت مورد در بستر مددکاری اجتماعی می‌پردازد.
مقدمه: تعریف و اهمیت مدیریت مورد
مدیریت مورد فرایندی است سازمان‌یافته که در آن یک متخصص (مدیر مورد/مددکار اجتماعی) برای مراجع یا خانواده وی، خدمات و منابع متعدد را در یک برنامه جامع هماهنگ و پیگیری می‌کند.
این فرآیند بر دیدگاه شخص در موقعیت تأکید داشته و هدف نهایی آن اطمینان از دریافت به موقع و مناسب خدمات توسط مراجع، در راستای نیازها و اهداف تعیین‌شده اوست.
اهمیت این رویکرد به ویژه در مواجهه با مشکلات چندوجهی (مانند سلامت روان، اعتیاد، معلولیت، یا مشکلات اقتصادی-اجتماعی) برجسته می‌شود.
مطالعه اتحادیه ملی مددکاران اجتماعی (NASW) نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از زمان مددکاران اجتماعی حرفه‌ای به وظایف مرتبط با مدیریت مورد اختصاص می‌یابد، که نشان‌دهنده جایگاه محوری آن در عمل حرفه‌ای است.
تاریخچه و سیر تکاملی
ریشه‌های مدیریت مورد به تلاش‌های سازمان‌های خیریه در قرن نوزدهم میلادی بازمی‌گردد، جایی که نیاز به یک سیستم منسجم برای توزیع کمک و جلوگیری از تکرار خدمات احساس شد.
با این حال، شکل‌گیری آن به عنوان یک حرفه مستقل، به توسعه خدمات اجتماعی و دولت رفاه در دهه ۱۹۶۰ میلادی بازمی‌گردد. در طول زمان، این رویکرد از یک مدل صرفاً اداری و واسطه‌گری، به سمت یک رویکرد مبتنی بر فرد و توانمندسازی تکامل یافته است.
محدودیت‌های منابع دولتی و خصوصی، مدیریت مورد را به یک استراتژی کلیدی برای بهبود کارآیی، کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت و نتایج خدمات تبدیل کرده است.
اصول اساسی مدیریت مورد در مددکاری اجتماعی
مدیریت مورد در مددکاری اجتماعی بر پایه چهار اصل زیر استوار است:
- خدمات شخص‌محور: تمرکز بر نیازها، نقاط قوت، توانایی‌ها و اهداف منحصر به فرد مراجع، نه صرفاً مشکلات او.
- دیدگاه مبتنی بر توانمندی‌ها (Strengths-Based): تأکید بر ظرفیت‌های درونی مراجع و محیط اجتماعی او به جای تمرکز بر آسیب‌ها و ناتوانی‌ها.
- جامعیت خدمات: در نظر گرفتن مراجع به عنوان یک کل در بستر محیط اجتماعی‌اش و هماهنگی تمام خدمات مورد نیاز (پزشکی، روانی، اجتماعی، شغلی).
- توانمندسازی و خودکفایی: تشویق مراجع به مشارکت فعال در فرآیند تصمیم‌گیری، به دست گرفتن کنترل زندگی و دستیابی به استقلال.
مراحل فرآیند مدیریت مورد
مدیریت مورد فرآیندی چرخه‌ای و سازمان‌یافته است که مراحل اصلی آن شامل موارد زیر است:
- ارزیابی جامع (Assessment): جمع‌آوری اطلاعات عمیق در مورد نیازها، نقاط قوت، چالش‌ها و منابع حمایتی رسمی و غیررسمی مراجع و خانواده.
- برنامه‌ریزی (Planning): تعیین اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت با مشارکت فعال مراجع، و تهیه یک طرح خدمات فردی (Individual Service Plan – ISP) که منابع مورد نیاز و اقدامات لازم را مشخص می‌کند.
- اجرا و هماهنگی خدمات (Implementation & Coordination): اتصال مراجع به منابع و خدمات اجتماعی، بهداشتی و آموزشی (واسطه‌گری) و تضمین ارائه یکپارچه خدمات.
- پایش و بازبینی (Monitoring & Review): پیگیری مستمر وضعیت مراجع، بررسی اثربخشی خدمات دریافتی و تنظیم برنامه در صورت لزوم.
- پایان‌بخشی و خاتمه (Termination): قطع رابطه حرفه‌ای پس از دستیابی به اهداف و کسب استقلال و خودکفایی توسط مراجع.
مدل‌های مدیریت مورد
مدیریت مورد در زمینه‌های مختلف کاربرد دارد و مدل‌های گوناگونی برای آن تعریف شده است:
- مدل واسطه‌گری (Brokerage Model): بر نقش مددکار به عنوان یک هماهنگ‌کننده تمرکز دارد که مراجع را به منابع موجود متصل می‌کند.
- مدل بالینی (Clinical/Therapeutic Model): در این مدل، مددکار مورد، مهارت‌های درمانی را با خدمات مدیریتی ترکیب می‌کند. این مدل بیشتر در حوزه‌های سلامت روان و اعتیاد کاربرد دارد.
- مدل توانمندسازی (Empowerment Model): تمرکز اصلی بر تقویت ظرفیت مراجع برای در دست گرفتن کنترل زندگی خود و تصمیم‌گیری فعالانه است.
- مدل مبتنی بر تیم (Team-Based Model): به ویژه در محیط‌های بهداشتی (مانند بیمارستان‌ها)، جایی که گروهی از متخصصان (پرستار، پزشک، مددکار) با هم برای مدیریت مورد کار می‌کنند.
چالش‌ها و چشم‌انداز آینده
علیرغم اهمیت مدیریت مورد، اجرای آن در عمل با چالش‌هایی روبرو است:
- محدودیت منابع: کمبود بودجه، دسترسی نابرابر به خدمات و بار کاری سنگین مددکاران که می‌تواند منجر به فرسودگی شغلی شود.
- مسائل اخلاقی و حریم خصوصی: لزوم حفظ حریم خصوصی مراجع در مقابل ضرورت اشتراک اطلاعات با سازمان‌های ارائه‌دهنده خدمات برای هماهنگی بهتر.
- بروکراسی و مقررات اداری: فرآیندهای اداری دست‌وپاگیر که مانع از تمرکز کامل مددکار بر نیازهای مراجع می‌شوند.
- نیاز به بومی‌سازی: ضرورت تطبیق مدل‌های جهانی مدیریت مورد با ملاحظات فرهنگی، اجتماعی و منابع موجود در هر کشور.
با توجه به افزایش نیازهای پیچیده جامعه و فشار بر سیستم‌های خدمات اجتماعی و بهداشتی، رویکرد مدیریت مورد بیش از پیش اهمیت یافته است.
تمرکز بر شبکه‌سازی غیررسمی، حمایت‌یابی و توانمندسازی محلی از جمله راهبردهایی هستند که می‌توانند به افزایش اثربخشی این رویکرد در آینده کمک کنند.
مستندسازی دقیق تجربیات و پژوهش‌های مبتنی بر عملکرد مدیریت مورد، برای توسعه مدل‌های بومی و کارآمد ضروری است.
