چرا رادیو رسانه‌ای تاب‌آور است؟
رادیو یکی از تاب‌آورترین رسانه‌ها در زمان جنگ و بحران است. در این مقاله مؤلفه‌های علمی تاب‌آوری رسانه‌ای و نقش بی‌بدیل رادیو بررسی شده است.
فهرست عناوین مطلب
- چرا رادیو رسانه‌ای تاب‌آور است؟
- بررسی مؤلفه‌های تاب‌آوری در یکی از پایدارترین ابزارهای ارتباطی اجتماعی
- مقدمه
- مؤلفه‌های تاب‌آوری رسانه‌ای چیست؟
- ۱. دسترس‌پذیری
- ۲. پایداری فنی
- ۳. ارتباط انسانی و دلگرم‌کننده
- ۴. استقلال و انعطاف‌پذیری در محتوا
- ۵. سرعت واکنش و هزینه پایین تولید
- ۶. هم‌افزایی با نهادهای حمایتی و تخصصی
- دسترسی همگانی حتی در بدترین شرایط
- پایداری فنی در شرایط بحرانی
- صدایی انسانی؛ عاملی برای آرامش روانی
- استقلال محتوا و سرعت تولید
- ابزار آموزش، اطلاع‌رسانی و امیدسازی
- هم‌افزایی با نهادهای امدادی و اجتماعی
- نمونه‌های موفق تاب‌آوری رادیویی در بحران‌ها
- جمع‌بندی
- پیشنهادات برای استفاده حداکثری از ظرفیت رادیو در بحران‌ها:
چرا رادیو رسانه‌ای تاب‌آور است؟
به قلم دکتر جواد طلسچی یکتا: بنیانگذار رسانه تاب آوری ایران talisweb.ir
بررسی مؤلفه‌های تاب‌آوری در یکی از پایدارترین ابزارهای ارتباطی اجتماعی
مقدمه
در دنیای پیچیده و پرچالش امروز، تاب‌آوری نه‌تنها یک ویژگی فردی بلکه یک الزام رسانه‌ای است. در بحران‌هایی چون جنگ، زلزله، بیماری‌های فراگیر یا اختلالات اجتماعی، رسانه‌هایی می‌توانند نقش مؤثر ایفا کنند که از ویژگی‌های تاب‌آوری رسانه‌ای برخوردار باشند.
در این میان، رادیو به عنوان رسانه‌ای کهن، اما همچنان پرنفوذ و مؤثر، نمونه‌ای کم‌نظیر از رسانه‌ای تاب‌آور است.
مؤلفه‌های تاب‌آوری رسانه‌ای چیست؟
تاب‌آوری رسانه‌ای به معنای توان یک رسانه برای حفظ عملکرد، ارتقاء آگاهی عمومی، مدیریت اضطراب و تقویت همبستگی اجتماعی در شرایط بحران است. مهم‌ترین مؤلفه‌های آن عبارت‌اند از:
۱. دسترس‌پذیری
۲. پایداری فنی
۳. ارتباط انسانی و دلگرم‌کننده
۴. استقلال و انعطاف‌پذیری در محتوا
۵. سرعت واکنش و هزینه پایین تولید
۶. هم‌افزایی با نهادهای حمایتی و تخصصی
حال ببینیم رادیو چگونه واجد این مؤلفه‌هاست.
دسترسی همگانی حتی در بدترین شرایط
رادیو نیازی به اینترنت یا ابزارهای گران‌قیمت ندارد. در مناطق محروم، در زمان قطعی برق یا جنگ، یک رادیوی باتری‌خور ساده می‌تواند مردم را به اطلاعات حیاتی متصل نگه دارد. این ویژگی، مصداق کامل «دسترسی پایدار» به عنوان یکی از مؤلفه‌های کلیدی تاب‌آوری است.
پایداری فنی در شرایط بحرانی
رادیو برخلاف تلویزیون و اینترنت، از شبکه‌های ساده‌تری برای پخش استفاده می‌کند و کمتر دچار اختلال می‌شود. ایستگاه‌های رادیویی محلی، موج کوتاه و بلند، حتی در شرایط جنگ سایبری نیز فعال می‌مانند.
پایداری فنی، یکی از ارکان اصلی تاب‌آوری رسانه‌ای در سطح زیرساختی است.
صدایی انسانی؛ عاملی برای آرامش روانی
یکی از مؤلفه‌های تاب‌آوری، حمایت روانی اجتماعی است. صدای یک گوینده، لحن گرم، موسیقی ملایم یا پیامی همدلانه در رادیو می‌تواند مخاطب را آرام کند، حس تنهایی را کاهش دهد و سطح اضطراب را کنترل نماید.
رادیو یک رسانه گرم است و قدرتش در هم‌افزایی با نیازهای روانی جامعه در بحران بی‌نظیر است.
استقلال محتوا و سرعت تولید
در شرایط بحرانی که زمان و امکانات محدود است، تولید محتوا برای رادیو نیاز به عوامل پیچیده و تجهیزات سنگین ندارد. این رسانه با سرعت بالا، امکان واکنش به موقع دارد؛ مؤلفه‌ای مهم در تاب‌آوری سازمانی و رسانه‌ای.
همچنین، رادیوهای محلی و مردمی در شرایطی که سایر منابع دچار سانسور یا اختلال هستند، محتوایی مستقل، مردمی و بومی تولید می‌کنند.
ابزار آموزش، اطلاع‌رسانی و امیدسازی
رادیو علاوه بر اطلاع‌رسانی، بستر مناسبی برای آموزش سواد رسانه‌ای، تاب‌آوری فردی، خودمراقبتی، حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و انتقال پیام‌های امیدآفرین است.
هر رسانه‌ای که بتواند همزمان اطلاع‌رسانی، آموزش و تقویت امید انجام دهد، قطعاً تاب‌آور است.
هم‌افزایی با نهادهای امدادی و اجتماعی
رادیو به آسانی می‌تواند با نهادهای اجتماعی همچون سازمان بهزیستی، هلال احمر، اورژانس اجتماعی، کلینیک‌های مددکاری، و سازمان‌های مردم‌نهاد در قالب برنامه‌های ترکیبی همکاری کرده و اطلاع‌رسانی هدفمند و تخصصی انجام دهد.
این همکاری میان‌بخشی از عناصر ضروری تاب‌آوری ساختاری و شبکه‌ای است.
نمونه‌های موفق تاب‌آوری رادیویی در بحران‌ها
-
در زلزله بم (۱۳۸۲)، رادیو بم اولین منبع اطلاع‌رسانی و پشتیبانی روانی شد.
-
در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، رادیو سراسری و رادیو جبهه، نقش حیاتی در امیدسازی و حفظ روحیه ایفا کردند.
-
در پاندمی کرونا، رادیو سلامت با برنامه‌های تخصصی روانشناسی و مددکاری، ابزار آرامش و آموزش شد.
جمع‌بندی
رادیو، رسانه‌ای است تاب‌آور، پویا، انسانی و مردمی.
در روزگاری که قدرت اطلاعات به منزله قدرت ملی است، رادیو به عنوان یک رسانه سنتی اما هوشمند، در شرایط جنگ، بحران یا بحران‌های اقتصادی، پناهگاه رسانه‌ای مردم است.
رادیو تنها ابزار پخش صدا نیست؛ صدای تاب‌آوری است.
پیشنهادات برای استفاده حداکثری از ظرفیت رادیو در بحران‌ها:
🔹 توسعه رادیوهای تخصصی اجتماعی با مشارکت مددکاران
🔹 آموزش مردم برای دسترسی به رادیو در بحران
🔹 حمایت از رادیوهای محلی در مناطق محروم
🔹 طراحی برنامه‌های آموزشی تاب‌آوری با صدای مددکاران اجتماعی
