مددکاری اجتماعی در صنعت بانکداری
بررسی ابعاد متنوع خدمات مددکاری اجتماعی در بانکها با تکیه بر استانداردهای بینالمللی
فهرست عناوین مطلب
- مددکاری اجتماعی در صنعت بانکداری
- مقدمه
- فلسفه وجودی مددکاری اجتماعی در بانکها
- خدمات مددکاری اجتماعی برای کارکنان بانک (Internal Services)
- الف) برنامههای یاریرسان کارکنان (Employee Assistance Programs – EAP)
- ب) مدیریت تروما و بحرانهای شغلی
- خدمات مددکاری اجتماعی برای مشتریان (External Services)
- الف) شمول مالی (Financial Inclusion) و حمایت از اقشار آسیبپذیر
- ب) مشاوره مالی درمانی (Financial Social Work)
- ج) شناسایی و مقابله با سوءرفتار مالی علیه سالمندان (Elder Financial Abuse)
- مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) و نقش مددکاران
- چالشها و چشمانداز آینده
- ارجاعات و استانداردهای بینالمللی:
- نتیجهگیری
مددکاری اجتماعی در صنعت بانکداری
مقدمه
در دهههای اخیر، نقش موسسات مالی و بانکها از نهادهای صرفاً اقتصادی به نهادهایی با مسئولیتهای اجتماعی گسترده تغییر یافته است.
مددکاری اجتماعی در بانکداری (Social Work in Banking)، حوزهای تخصصی است که با تلفیق دانش علوم رفتاری و مدیریت مالی، به دنبال کاهش آسیبهای اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی ذینفعان (کارکنان و مشتریان) است.
این مقاله به بررسی ابعاد متنوع خدمات مددکاری اجتماعی در بانکها با تکیه بر استانداردهای بینالمللی میپردازد.
فلسفه وجودی مددکاری اجتماعی در بانکها
طبق تعریف فدراسیون بینالمللی مددکاران اجتماعی (IFSW)، این حرفه بر تغییر اجتماعی، توسعه، انسجام و توانمندسازی افراد متمرکز است. در محیط بانک، این اهداف در دو جبهه دنبال میشوند:
- جبهه داخلی (Internal): مراقبت از سلامت روان و رفاه اجتماعی کارکنان که در معرض استرسهای شغلی بالا هستند.
- جبهه خارجی (External): کمک به مشتریانی که با بحرانهای مالی، ناتوانیهای جسمی یا سواد مالی پایین روبرو هستند.
خدمات مددکاری اجتماعی برای کارکنان بانک (Internal Services)
بانکداری به دلیل حساسیت بالا، دقت زیاد و فشارهای زمانی، یکی از مشاغل پر استرس محسوب میشود. مددکاران اجتماعی در بخش منابع انسانی (HR) نقشهای زیر را ایفا میکنند:
الف) برنامههای یاریرسان کارکنان (Employee Assistance Programs – EAP)
مددکاران اجتماعی مسئول طراحی و اجرای پروتکلهای EAP هستند.
این خدمات شامل مشاورههای تخصصی برای رفع مشکلات خانوادگی، اعتیاد، افسردگی ناشی از فشار کاری و مدیریت تضاد کار-زندگی (Work-Life Balance) است.
طبق گزارشهای سازمان جهانی کار (ILO)، سرمایهگذاری در این برنامهها به طور مستقیم باعث کاهش غیبت از کار و افزایش بهرهوری میگردد.
ب) مدیریت تروما و بحرانهای شغلی
در حوادث ناگواری مانند سرقتهای مسلحانه از شعب یا تهدیدهای فیزیکی، مددکاران اجتماعی اولین متخصصانی هستند که برای مداخله در بحران (Crisis Intervention) وارد عمل میشوند تا از بروز اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) در کارکنان جلوگیری کنند.
خدمات مددکاری اجتماعی برای مشتریان (External Services)
این بخش، نقطه عطف “بانکداری اجتماعی” (Social Banking) است که در آن بانک به عنوان یک کنشگر اجتماعی عمل میکند.
الف) شمول مالی (Financial Inclusion) و حمایت از اقشار آسیبپذیر
مددکاران اجتماعی به بانکها کمک میکنند تا محصولاتی را طراحی کنند که برای معلولان، سالمندان و افراد کمدرآمد قابل دسترس باشد.
بر اساس استانداردهای “اتحادیه شمول مالی” (AFI)، دسترسی عادلانه به خدمات بانکی یک حق انسانی است. مددکاران در اینجا به عنوان پل ارتباطی بین نیازهای اجتماعی و خدمات بانکی عمل میکنند.
ب) مشاوره مالی درمانی (Financial Social Work)
این یک حوزه نوین است که در آن مددکار به مشتریانی که دچار “بدهیهای مزمن” یا “ورشکستگی” شدهاند، مشاوره میدهد.
هدف اینجا تنها تسویه بدهی نیست، بلکه بررسی ریشههای رفتاری و اجتماعی فقر و کمک به بازسازی زندگی اقتصادی فرد است.
ج) شناسایی و مقابله با سوءرفتار مالی علیه سالمندان (Elder Financial Abuse)
بانکها خط مقدم شناسایی کلاهبرداریهایی هستند که علیه سالمندان صورت میگیرد.
مددکاران اجتماعی با آموزش به متصدیان بانک، آنها را نسبت به تغییرات ناگهانی در رفتار بانکی سالمندان حساس کرده و در صورت نیاز، با نهادهای حمایتی تماس میگیرند.
مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) و نقش مددکاران
مددکاران اجتماعی در بانکها، مغز متفکر پروژههای CSR هستند. آنها با انجام “ارزیابی تاثیرات اجتماعی” (Social Impact Assessment)، اطمینان حاصل میکنند که بودجههای خیریه بانک در مسیرهایی هزینه شود که بیشترین اثربخشی را در فقرزدایی و توسعه پایدار (SDGs) داشته باشد.
چالشها و چشمانداز آینده
با ظهور “بانکداری دیجیتال” و “هوش مصنوعی”، نقش مددکاران اجتماعی به سمت “اخلاق دیجیتال” و حمایت از افرادی که از تکنولوژی جا ماندهاند (Digital Divide) سوق پیدا کرده است.
ارجاعات و استانداردهای بینالمللی:
- IFSW (International Federation of Social Workers): استانداردهای اخلاقی در محیطهای صنعتی.
- World Bank Reports: گزارشهای مربوط به نقش نهادهای مالی در کاهش فقر.
- The Center for Financial Social Work: مرجع تخصصی آموزش مددکاری مالی.
- ISO 26000: راهنمای مسئولیت اجتماعی سازمانها.
نتیجهگیری
حضور مددکار اجتماعی در بانک، نشاندهنده بلوغ سازمانی و نگاه انسانی به اقتصاد است.
بانکی که به سلامت روان کارکنان خود اهمیت میدهد و برای مشتریان آسیبپذیر خود چتر حمایتی فراهم میکند، نه تنها در بازار رقابتی پایدارتر خواهد بود، بلکه به اهداف توسعه پایدار جهانی نیز کمک شایانی خواهد کرد. این تخصص، پیوند میان “سودآوری” و “انسانیت” را در پیچیدهترین نهادهای مالی جهان برقرار میسازد.
