آیا معتادان متجاهر آموزش‌پذیرند؟ بررسی امکان آموزش تاب‌آوری به معتادان متجاهر
معتادان متجاهر علی‌رغم شرایط پیچیده، آموزش‌پذیرند. در این مقاله نقش آموزش تاب‌آوری در بازتوانی و بازگشت آنان به جامعه بررسی شده است.
فهرست عناوین مطلب
- آیا معتادان متجاهر آموزش‌پذیرند؟ بررسی امکان آموزش تاب‌آوری به معتادان متجاهر
- مقدمه
- معتاد متجاهر کیست؟
- آموزش‌پذیری معتادان متجاهر: امکان یا توهم؟
- تاب‌آوری چیست و چرا برای معتادان متجاهر مهم است؟
- برخی مهارت‌های تاب‌آوری قابل آموزش به معتادان:
- چگونه می‌توان به معتادان متجاهر آموزش تاب‌آوری داد؟
- ۱. آموزش در مراکز نگهداری و درمان
- ۲. آموزش ضمن خدمت در فرآیند درمان
- ۳. آموزش غیرمستقیم از طریق فعالیت‌های مشارکتی
- نقش مددکاران اجتماعی در آموزش تاب‌آوری به معتادان متجاهر
- نتیجه‌گیری
- پیشنهاد کلیدی
آیا معتادان متجاهر آموزش‌پذیرند؟ بررسی امکان آموزش تاب‌آوری به معتادان متجاهر
به قلم دکتر جواد طلسچی یکتا، سردبیر پایگاه خبری مددکارنیوز
مقدمه
در سال‌های اخیر، معضل معتادان متجاهر به یکی از چالش‌های اجتماعی جدی در ایران بدل شده است. بسیاری از این افراد در وضعیت ناپایدار جسمی، روانی و اجتماعی به سر می‌برند و به دلیل فقدان ساختار حمایتی و خانوادگی، بازتوانی آنان با دشواری همراه است. اما آیا این گروه از افراد آموزش‌پذیرند؟ و آیا آموزش‌های تخصصی مانند آموزش تاب‌آوری می‌تواند در بهبود شرایط آنان مؤثر واقع شود؟
معتاد متجاهر کیست؟
براساس تعریف رسمی، معتاد متجاهر فردی است که اعتیادش علنی بوده و به‌صورت آشکار در معابر عمومی حضور دارد، به گونه‌ای که نظم عمومی را مختل می‌کند. این گروه از معتادان معمولاً فاقد سرپناه، خانواده یا حمایت اجتماعی‌اند و اغلب با مشکلات بهداشتی، روانی و قانونی مواجه‌اند.
آموزش‌پذیری معتادان متجاهر: امکان یا توهم؟
تصور رایج آن است که معتادان متجاهر به دلیل سطح بالای آسیب‌پذیری، دچار زوال اراده و ناتوانی در پذیرش آموزش هستند. اما تحقیقات میدانی و تجربیات مراکز کاهش آسیب نشان داده‌اند که حتی معتادان متجاهر، در شرایط مناسب و با بهره‌گیری از شیوه‌های آموزشی نوین، قابلیت پذیرش، یادگیری و تغییر رفتار دارند.
عوامل کلیدی آموزش‌پذیری در این گروه شامل:
ایجاد اعتماد اولیه در روابط میان مددکار و فرد
تأمین امنیت روانی و محیطی
استفاده از روش‌های غیرمستقیم و مشارکتی
بهره‌گیری از الگوهای قابل‌درک و آموزش‌های کاربردی
تاب‌آوری چیست و چرا برای معتادان متجاهر مهم است؟
تاب‌آوری به توانایی فرد برای مقابله، سازگاری و بازیابی از شرایط سخت و بحرانی اشاره دارد. برای معتادان متجاهر که غالباً تجربه‌های تلخ زندگی، طردشدگی، خشونت، بی‌خانمانی و شکست‌های متعدد را تجربه کرده‌اند، آموزش مهارت‌های تاب‌آوری می‌تواند آغاز راهی نو برای بازسازی زندگی باشد.
برخی مهارت‌های تاب‌آوری قابل آموزش به معتادان:
آگاهی از هیجانات و تنظیم هیجان
حل مسئله و تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی
خودکنترلی و خودآگاهی
تقویت حس معنا و هدفمندی در زندگی
بازسازی روابط اجتماعی و اعتماد به دیگران
چگونه می‌توان به معتادان متجاهر آموزش تاب‌آوری داد؟
آموزش تاب‌آوری به این گروه نیازمند ملاحظات خاصی است که در قالب مداخلات چندسطحی قابل اجراست:
۱. آموزش در مراکز نگهداری و درمان
استفاده از فضاهای ایمن، گروه‌درمانی، هنر‌درمانی و بازی‌درمانی می‌تواند فرصت مناسبی برای انتقال مهارت‌های تاب‌آوری باشد. در این محیط‌ها، مددکاران اجتماعی، روانشناسان و مربیان آموزش‌دیده نقش کلیدی دارند.
۲. آموزش ضمن خدمت در فرآیند درمان
در جریان سم‌زدایی و درمان‌های روانی، می‌توان به‌تدریج مهارت‌های تاب‌آوری را با تمرکز بر تجربه‌های واقعی افراد آموزش داد.
۳. آموزش غیرمستقیم از طریق فعالیت‌های مشارکتی
فعالیت‌هایی مانند باغبانی، آشپزی گروهی، نوشتن تجربه زیسته و نمایش‌درمانی ابزارهای مهمی برای القای مولفه‌های تاب‌آوری هستند.
نقش مددکاران اجتماعی در آموزش تاب‌آوری به معتادان متجاهر
مددکاران اجتماعی به‌عنوان خط مقدم مواجهه با آسیب‌های اجتماعی، می‌توانند با رویکردی توانمندساز، نقش مهمی در فرآیند بازتوانی معتادان متجاهر ایفا کنند. آموزش تاب‌آوری از طریق این متخصصان، نه‌تنها به کاهش عود اعتیاد کمک می‌کند، بلکه به بهبود سازگاری اجتماعی و کاهش جرم و بزه نیز منجر می‌شود.
نتیجه‌گیری
معتادان متجاهر گرچه در ظاهر در مرزهای ناتوانی مطلق قرار دارند، اما با ایجاد بسترهای مناسب می‌توان آنان را آموزش داد و در مسیر بازگشت به زندگی قرار داد. آموزش تاب‌آوری نه یک گزینه تجملی، بلکه ضرورتی جدی برای بازسازی زندگی آنان و کاهش آسیب‌های اجتماعی است.
پیشنهاد کلیدی
ایجاد یک طرح ملی آموزش تاب‌آوری ویژه معتادان متجاهر با همکاری سازمان بهزیستی، نهادهای درمان اعتیاد و انجمن‌های مردم‌نهاد، می‌تواند تحولی پایدار در نظام بازتوانی اجتماعی ایجاد کند.
