نقدی بر تصمیم دولت به کاشت خشخاش برای تأمین نیاز دارویی کشور
نقدی بر تصمیم دولت به کاشت خشخاش برای تأمین نیاز دارویی کشور موضوع این یادداشت اختصاصی است که در ادامه خواهید خواند.
نقدی بر تصمیم دولت به کاشت خشخاش برای تأمین نیاز دارویی کشور
به قلم مهدی سروی همپا، مددکار اجتماعی
اخیرا خبرهایی از یک تصمیم جدید دولت توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر منتشر شده مبنی بر کاشت خشخاش برای تأمین نیاز دارویی کشور. به عنوان یک مددکار اجتماعی و به منظور هشدار دهی به مسئولان، این تصمیم بر اساس مدل تحلیل سیاست دان ارزیابی شده است.
در فرآیند سیاستگذاری پاسخ به چند سوال اهمیت ویژه دارد:
- مشکل اصلی چیست و این مشکل چگونه فرموله بندی شده است؟
- چه پیش بینی هایی وجود دارد و چه نتایجی از این تصمیم مورد انتظار است؟
- چه نسخه هایی برای حل مشکل تجویز شده و چرا این تصمیم ترجیح داده شده است؟
- فرآیندهای نظارتی برای اجرای این تصمیم چگونه است؟
برای این تصمیم، مشکل کاهش مکشوفات مواد مخدر به منظور تأمین نیاز دارویی کشور معرفی شده است. به این معنی که در حال حاضر کشور با مشکل تأمین نیاز دارویی مواجه است که در سنوات گذشته این نیازهای دارویی از طریق مکشوفات مواد مخدر قاچاقچیان و فروشندگان موادر مخدر تامین شده است.
همچنین دلیل کاهش مکشوفات مواد مخدر نیز به کاهش کشت خشخاش در کشور افغانستان ارجاع داده شده است. بنابراین دولت تصمیم گرفته که کاشت خشخاش در داخل کشور با نظارت و همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت جهاد کشاورزی به انجام رسد.
مشکل و فرمول بندی آن در این تصمیم مهم و پرچالش بسیار ساده انگارانه و فاقد شواهد تحقیقی است. آیا کاهش مکشوفات مواد مخدر در ایران مستقیماً و صرفاً با کاهش کشت خشخاش در افغانستان ارتباط دارد؟
آیا نمی توان دلایل دیگری را در نظر گرفت؟ کاهش مکشوفات ممکن است به عوامل دیگری مانند تغییر در شیوه‌های قاچاق، تغییر الگوی مصرف، یا تغییرات در قوانین و مجازات‌ها مرتبط باشد.
یک سیاست مناسب باید مبتنی بر شواهد تحقیقی باشد یعنی فرموله بندی مشکل باید دارای پشتوانه تئوریک و داده های معتبر استخراج شده از تحقیقات علمی و دقیق باشد.
در این تصمیم دولت فرموله بندی مشکل و ارجاع آن به کاهش کشت خشخاش در افغانستان بدون استناد به شواهد تحقیقی معتبر، می تواند اقدامی عجولانه و کاملاً سلیقه ای شناخته شود.
مشخص نیست که در این تصمیم، دولت چه پیش بینی هایی انجام داده و چه نتایجی مورد انتظار اجرای این تصمیم است. نیازهای دارویی کشور به مواد مخدر به چه میزان است و با این تصمیم قرار است تا چه میزان نیازهای دارویی کشور از این طریق تامین شود.
چه نسخه هایی دیگری برای حل این مشکل وجود داشته که این روش به آنها ترجیح داده شده است؟ آیا در سایر کشورها هم برای تأمین نیازهای دارویی اقدام به کشت خشخاش می کنند؟ این اقدام چگونه قرار است انجام شود؟
گزارش ها نشان می دهند که در بسیاری از کشورها همچون: هند، ترکیه، استرالیا، چین، فرانسه، اسپانیا، هلند، جمهوری چک، لهستان، مجارستان، اتریش و اسلونی هم برای تامین نیازهای دارویی اقدام به کشت خشخاش می شود اما این کشورها تحت نظارت کمیسیون بین‌المللی کنترل مواد مخدر (INCB) و بر اساس کنوانسیون تکمیلی ۱۹۶۱ سازمان ملل متحد، کشت خشخاش را برای تولید داروهای اپیویدی انجام می‌دهند.
در بسیاری از کشورها، به‌ویژه در اروپا و آمریکای شمالی، تولید مواد دارویی از طریق روش‌های جایگزین مانند سنتز شیمیایی و بیوتکنولوژی انجام می‌شود. برای مثال، در ایالات متحده و کشورهای اتحادیه اروپا، تولید داروهای اپیویدی از طریق فرآیندهای شیمیایی و مهندسی ژنتیک صورت می‌گیرد که نیاز به کشت خشخاش را کاهش می‌دهد.
برای اجرای این تصمیم چه روش های نظارتی و پیشگیری از سوء استفاده تعریف شده است؟ آیا هزینه های سود و زیان این تصمیم بررسی شده است؟
آیا هزینه های تولید در داخل کشور و خطرات و آسیب های پیش روی آن کمتر از هزینه های واردات قانونی و تحت نظارت دقیق یا استفاده از روش سنتز شیمیایی و بیوتکنولوژی است؟
در اجرای سایر سیاست ها و قوانین در کشور همیشه با چالش ناهماهنگی بین دستگاه های متولی و فساد اداری و رانت های مختلف مواجه بوده ایم برای کشت خشخاش ( که خود پر آسیب و فساد آور است) در داخل کشور با همکاری دو وزارت خانه و کشاورزان چه سیستم اجرایی و نظارتی چیده شده است.
با این توضیحات مختصر و از دیدگاه حوزه مددکاری اجتماعی می توان پیش بینی کرد که این اقدام دولت نه تنها کمکی به حل مشکل اصلی (تامین نیازهای دارویی کشور) نمی کند بلکه در آینده آسیب های فراوانی را به وجود خواهد آورد و در نهایت این تصمیم بر اساس رویکرد سیاستگذاری مبتنی بر شواهد یک تصمیم غیر کارشناسی شناخته می شود.
