مفهوم واقعی تاب‌آوری: پاسخی به تحریف‌های رسانه‌ای
مطلبی در پاسخ به تعبیر اشتباه کارشناس شبکه اینترنشنال از ماهیت موضوع تاب آوری و پویایی و رونق مطالعات تاب آوری در کشور
فهرست عناوین مطلب
مفهوم واقعی تاب‌آوری: پاسخی به تحریف‌های رسانه‌ای
مطلبی در پاسخ به تعبیر اشتباه کارشناس شبکه اینترنشنال از ماهیت موضوع تاب آوری و پویایی و رونق مطالعات تاب آوری در کشور
تعبیر نادرست از مفهوم تاب‌آوری و تحریف آن به عنوان ابزاری برای ترویج صبر در برابر مشکلات اقتصادی و اجتماعی، نشان‌دهنده یک سوءتفاهم عمیق یا احتمالاً تحریف عمدی است. در واقع، تاب‌آوری به معنای فعالانه و پویا برای توانمندسازی افراد و جوامع در مواجهه با بحران‌ها و رسیدن به رشد و شکوفایی است، نه پذیرش منفعلانه شرایط نامطلوب.
مفهوم واقعی تاب‌آوری: فراتر از صبر و شکیبایی
تاب‌آوری (Resilience) به معنای توانایی یک فرد، گروه یا جامعه برای مقاومت، سازگاری و بازیابی از شوک‌ها، بحران‌ها و فشارهای مختلف است. این مفهوم شامل توانایی پیشگیری، آمادگی، مقابله، و در نهایت، بازسازی و رشد پس از یک بحران می‌شود. در ادبیات علمی جهان، تاب‌آوری به هیچ وجه مترادف با تحمل و صبر منفعلانه نیست، بلکه یک رویکرد فعال و پویا برای تقویت ظرفیت‌ها و زیرساخت‌ها در برابر حوادث پیش‌بینی‌نشده است.
مثلاً، وقتی یک شهر برای مقابله با سیل آماده می‌شود، تاب‌آوری آن شهر به توانایی‌اش در ساخت دیوارهای ضدسیل، ایجاد سیستم‌های هشدار اولیه و آموزش شهروندان برای تخلیه اضطراری بستگی دارد. این اقدامات، نه تنها به معنای آماده‌سازی برای بحران است، بلکه جامعه را برای بازیابی سریع‌تر و حتی قوی‌تر شدن پس از آن توانمند می‌سازد.
تلاش‌های ایران در مسیر تاب‌آوری جهانی
همگام با تلاش‌های جهانی، ایران نیز طی سال‌های اخیر گام‌های مهمی در زمینه تاب‌آورسازی در ابعاد مختلف برداشته است. تمرکز بر این موضوع، به دلیل مواجهه کشور با چالش‌های متعدد طبیعی (مانند سیل، زلزله) و غیرطبیعی (مانند تحریم‌ها و نوسانات اقتصادی)، امری کاملاً ضروری و منطبق با استانداردهای بین‌المللی است. برخی از این اقدامات عبارتند از:
- مدیریت بحران و بلایای طبیعی: سازمان‌های مرتبط مانند هلال احمر، سازمان مدیریت بحران کشور و نهادهای علمی در حال توسعه سیستم‌های هشدار سریع، مقاوم‌سازی سازه‌ها و آموزش عمومی برای افزایش آمادگی در برابر حوادث هستند.
- تاب‌آوری اقتصادی: با توجه به فشارهای اقتصادی خارجی، توجه به اقتصاد مقاومتی و تاب‌آوری در برابر شوک‌های اقتصادی، به معنای تقویت تولید داخلی، تنوع‌بخشی به صادرات و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی است. این اقدامات، تلاشی برای جلوگیری از فروپاشی اقتصادی در مواجهه با بحران‌ها و نه صرفاً صبر در برابر مشکلات است.
- تاب‌آوری اجتماعی و فرهنگی: در این حوزه، تلاش می‌شود تا با افزایش همبستگی اجتماعی، ارتقاء سرمایه اجتماعی و تقویت نهادهای مدنی، جامعه در برابر آسیب‌های اجتماعی و بحران‌های هویتی مقاوم‌تر شود. این اقدامات به افراد و گروه‌ها کمک می‌کند تا در شرایط دشوار، پشتیبان یکدیگر باشند و راه‌های نوینی برای حل مشکلات پیدا کنند.
- تاب‌آوری شهری: در شهرهای بزرگ، پروژه‌هایی برای توسعه زیرساخت‌های پایدار، مدیریت ترافیک، کاهش آلودگی هوا و مقاوم‌سازی در برابر زلزله در حال اجرا است که همگی جزئی از مفهوم تاب‌آوری شهری هستند.
چرایی این سوءبرداشت؟
تعبیر نادرست از تاب‌آوری در برخی رسانه‌ها می‌تواند ناشی از چند دلیل باشد:
- ناآگاهی از مفهوم علمی: تاب‌آوری یک مفهوم چندوجهی و پیچیده است که درک دقیق آن نیازمند مطالعه عمیق علمی است. برخی رسانه‌ها ممکن است بدون درک صحیح، آن را با مفاهیم ساده‌تر و عامیانه‌تر مانند صبر و تحمل اشتباه بگیرند.
- تحریف هدفمند: در برخی موارد، ممکن است هدف از این تعابیر، تخریب و زیر سؤال بردن تلاش‌های علمی و مدیریتی کشور باشد. با تبدیل یک مفهوم پویا و سازنده به یک واژه منفعل و ناامیدکننده، این رسانه‌ها سعی در القای ناکارآمدی و عدم تلاش دارند.
- مترادف‌سازی غلط: در زبان فارسی، گاهی تاب‌آوری با کلماتی مانند “صبر” یا “تحمل” هم‌معنی در نظر گرفته می‌شود، در حالی که در معنای علمی، این دو کاملاً متفاوت هستند.
نتیجه‌گیری
تاب‌آوری در ایران، مانند سایر نقاط جهان، یک مفهوم فعال، علمی و کاربردی است که هدف آن توانمندسازی جامعه و زیرساخت‌ها برای مواجهه با چالش‌ها و رشد در شرایط سخت است. این مفهوم هیچ ارتباطی با پذیرش منفعلانه فقر، ناترازی انرژی یا هر مشکل دیگری ندارد. هرگونه تعبیر دیگری از این مفهوم، نشان‌دهنده یک سوءتفاهم عمیق یا تلاشی برای تحریف واقعیت است.
پرداختن به تاب‌آوری در ایران، نه یک دستور کار سیاسی، بلکه یک ضرورت علمی و مدیریتی است که در راستای بهبود کیفیت زندگی و تضمین آینده‌ای پایدار برای کشور صورت می‌گیرد.
