مددکاری اجتماعی سبز: پیشگامی در مسیر عدالت اقلیمی و پایداری اجتماعی
موضوع «مددکاری اجتماعی سبز و عدالت اقلیمی» در حال حاضر از پیشروترین مباحث در مجامع آکادمیک و اجرایی جهان است. این حوزه نشاندهنده گذار از نگاه صرفاً فردی به نگاهی سیستمی و اکولوژیک است.
فهرست عناوین مطلب
مددکاری اجتماعی سبز: پیشگامی در مسیر عدالت اقلیمی و پایداری اجتماعی
چرا اقلیم به مددکاری مربوط است؟
تغییرات اقلیمی صرفاً یک پدیده فیزیکی یا جوی نیست؛ بلکه یک بحران اجتماعی است. سیلها، خشکسالیها و طوفانها بیش از همه بر گروههای آسیبپذیر (فقرا، زنان، کودکان و پناهندگان) تأثیر میگذارند. «مددکاری اجتماعی سبز» (Green Social Work) پاسخی اخلاقی و حرفهای به این نابرابری است که توسط نظریهپردازانی چون “لنا دومینلی” تبیین شده است.
مفهوم عدالت اقلیمی (Climate Justice)
عدالت اقلیمی بر این باور است که کسانی که کمترین نقش را در تولید گازهای گلخانهای و تخریب محیطزیست داشتهاند (مانند کشورهای در حال توسعه یا دهکهای پایین جامعه)، بیشترین آسیب را از پیامدهای آن میبینند.
-
وظیفه مددکار: توزیع عادلانه منابع حمایتی و توانمندسازی این گروهها برای مقابله با بحرانهای زیستمحیطی.
نقشهای کلیدی مددکاران در حوزه اقلیم
مددکاران اجتماعی در سه سطح مختلف وارد عمل میشوند:
-
سطح خرد (Micro): حمایت روانی-اجتماعی از افرادی که دچار «اضطراب اقلیمی» (Eco-anxiety) شدهاند یا خانمان خود را در اثر بلایای طبیعی از دست دادهاند.
-
سطح میانی (Mezzo): سازماندهی جوامع محلی برای ایجاد زیرساختهای مقاوم (مانند مدیریت منابع آب در روستاها یا ایجاد شبکههای همیاری در محلات آسیبپذیر).
-
سطح کلان (Macro): مطالبهگری از سیاستمداران برای تصویب قوانینی که از حقوق «آوارگان اقلیمی» حمایت کند و مبارزه با نژادپرستی محیطزیستی (انباشت زبالهها یا صنایع آلاینده در مناطق فقیرنشین).
چالشهای نوین: آوارگان اقلیمی
یکی از بزرگترین اخبار سال ۲۰۲۵، افزایش آمار مهاجران اقلیمی است. افرادی که نه به دلیل جنگ، بلکه به دلیل غیرقابل سکونت شدن سرزمینشان (بر اثر خشکسالی یا بالا آمدن سطح دریا) مجبور به کوچ شدهاند.
-
مددکاری اجتماعی بینالمللی اکنون بر تدوین پروتکلهایی تمرکز دارد که این افراد را به رسمیت شناخته و ادغام اجتماعی آنها در جوامع میزبان را تسهیل کند.
مداخله در بحران و تابآوری (Resilience)
در رویکرد جدید، هدف مددکار فقط کمک پس از وقوع سیل یا زلزله نیست، بلکه آمادهسازی جامعه قبل از وقوع است. این کار از طریق:
-
آموزش مهارتهای بقا به خانوادهها.
-
شناسایی افراد دارای محدودیت حرکتی برای تخلیه اضطراری.
-
تقویت سرمایه اجتماعی برای افزایش تابآوری جمعی.
مددکاری اجتماعی و توسعه پایدار (SDGs)
مددکاری اجتماعی سبز به طور مستقیم با اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد (بهویژه هدف ۱۳: اقدام برای اقلیم) گره خورده است. در کنفرانسهای اخیر تأکید شده که بدون عدالت محیطزیستی، ریشهکنی فقر (هدف ۱) غیرممکن خواهد بود.
نتیجهگیری
مددکاری اجتماعی سبز، حرفه را از اتاقهای مشاوره به گستره طبیعت و سیاستهای کلان محیطزیستی میبرد.
در سال ۲۰۲۵، یک مددکار اجتماعی موفق کسی است که علاوه بر شناخت آسیبهای اجتماعی، با مفاهیم پایداری زیستمحیطی نیز آشنا باشد و بتواند میان «سلامت زمین» و «رفاه انسان» پیوند برقرار کند.
عدالت اقلیمی یعنی هیچکس نباید به جرم فقر، در برابر خشم طبیعت تنها بماند.
