مددکاری اجتماعی برای مصدومین جنگی: رویکردی جامع در بحران‌های نظامی

مددکاری اجتماعی برای مصدومین جنگی: رویکردی جامع در بحران‌های نظامی (با تأکید بر جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل)

جنگ، با تمام ابعاد مخرب خود، زخم‌های عمیقی بر پیکره جامعه و افراد باقی می‌گذارد. در این میان، مصدومین جنگی نه تنها از آسیب‌های جسمی رنج می‌برند، بلکه با چالش‌های روحی-روانی، اجتماعی و اقتصادی فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند.

در چنین شرایطی، مددکاری اجتماعی به عنوان یک حرفه یاری‌رسان، نقشی حیاتی در بازسازی زندگی، توانمندسازی و ارتقاء تاب‌آوری این افراد ایفا می‌کند. این مقاله به بررسی ابعاد مختلف مددکاری اجتماعی در حمایت از مصدومین جنگی، با تأکید بر تجربیات حاصل از جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل، می‌پردازد.

ابعاد آسیب‌های ناشی از جنگ بر مصدومین

آسیب‌های ناشی از جنگ فراتر از جراحات فیزیکی است و طیف وسیعی از مشکلات را در بر می‌گیرد:

• آسیب‌های جسمی و معلولیت: از دست دادن اعضای بدن، جراحات شدید و معلولیت‌های دائمی که نیازمند توانبخشی طولانی‌مدت و تغییر سبک زندگی هستند.
• مشکلات روانی-اجتماعی:
  • اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): کابوس، فلاش‌بک، اضطراب شدید و اجتناب از موقعیت‌های یادآور حادثه.
  • افسردگی و اضطراب: احساس ناامیدی، غم، نگرانی مداوم و بی‌خوابی.
  • سوگ و از دست دادن: تجربه سوگ ناشی از از دست دادن عزیزان، خانه، شغل یا هویت پیشین.
  • ترس و ناامنی: احساس مداوم ترس از تکرار حادثه و عدم امنیت در محیط زندگی.
  • مشکلات روابط بین فردی: کناره‌گیری اجتماعی، مشکلات خانوادگی و کاهش اعتماد به دیگران.
• مشکلات اقتصادی و معیشتی: از دست دادن شغل، کاهش درآمد، هزینه‌های درمانی بالا و تخریب زیرساخت‌های اقتصادی که منجر به فقر و ناامنی مالی می‌شود.
• از دست دادن شبکه حمایت اجتماعی: نابودی خانواده‌ها، از دست دادن دوستان و همسایگان، و فروپاشی جوامع محلی.

نقش مددکاری اجتماعی در حمایت از مصدومین جنگی

مددکاران اجتماعی با رویکردی جامع و چندوجهی، به یاری مصدومین جنگی می‌شتابند. وظایف و مداخلات آن‌ها شامل موارد زیر است:

۱. ارزیابی جامع و نیازسنجی

اولین گام، ارزیابی دقیق وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی مصدوم است. این ارزیابی شامل:

• شناخت آسیب‌های جسمی و روانی.
• بررسی وضعیت اقتصادی و معیشتی.
• شناسایی شبکه حمایت اجتماعی موجود و نیازهای فوری.
• درک تجربیات فرد از حادثه و میزان آسیب‌پذیری او.

۲. حمایت روانی-اجتماعی و مشاوره

• کاهش استرس و اضطراب: ارائه تکنیک‌های آرامش‌بخش و مدیریت استرس.
• مشاوره فردی و گروهی: کمک به افراد برای پردازش تجربیات تروماتیک، بیان احساسات و کاهش علائم PTSD و افسردگی.
• گروه‌های حمایتی: ایجاد فضایی امن برای مصدومین تا بتوانند تجربیات خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و احساس انزوا را کاهش دهند.
• مداخلات در بحران: حمایت فوری روانی-اجتماعی در ساعات و روزهای اولیه پس از حادثه برای جلوگیری از بروز آسیب‌های روانی مزمن.

۳. توانمندسازی و بازگشت به زندگی عادی

• توانبخشی اجتماعی و شغلی: تسهیل دسترسی به خدمات توانبخشی جسمی و روانی، آموزش مهارت‌های جدید و کمک به بازگشت به بازار کار.
• تأمین نیازهای اساسی: یاری‌رسانی در تأمین مسکن، غذا، پوشاک و دارو.
• ارتباط با نهادهای حمایتی: معرفی و ارجاع مصدومین به سازمان‌های دولتی و غیردولتی برای دریافت کمک‌های مالی، درمانی و حقوقی.
• آموزش مهارت‌های زندگی: کمک به افراد برای کسب مهارت‌های لازم جهت مدیریت زندگی روزمره و مواجهه با چالش‌ها.

۴. حمایت از خانواده‌ها

• مشاوره خانواده: کمک به اعضای خانواده برای درک و کنار آمدن با تغییرات ایجاد شده در زندگی مصدوم و تأثیرات آن بر پویایی خانواده.
• تسهیل ارتباطات: بهبود روابط و ارتباطات درون خانواده برای ایجاد یک شبکه حمایتی قوی.
• کاهش بار مراقبتی: ارائه راهکارهایی برای کاهش فشار بر مراقبان اصلی مصدومین.

۵. حمایت یابی و پیگیری حقوقی

• پیگیری حقوق مصدومین: کمک به افراد برای دسترسی به غرامت‌ها، مزایا و حقوق قانونی خود.
• دفاع از منافع: تلاش برای بهبود سیاست‌ها و برنامه‌های حمایتی از مصدومین جنگی در سطح کلان.

چالش‌های مددکاری اجتماعی در شرایط جنگی (با تأکید بر جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل)

جنگ‌های ناگهانی و پرشتاب مانند جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل، چالش‌های خاصی را برای مددکاران اجتماعی ایجاد می‌کند:

• دسترسی محدود و ناامنی: دشواری دسترسی به مناطق آسیب‌دیده و نگرانی‌های امنیتی برای مددکاران و مصدومین.
• کمبود منابع: فقدان کافی نیروی انسانی متخصص، تجهیزات و بودجه لازم برای ارائه خدمات در حجم گسترده.
• حجم بالای آسیب‌دیدگان: تعداد زیاد مصدومین و خانواده‌هایشان که نیازمند کمک فوری هستند.
• ترومای ثانویه: مددکاران نیز خود در معرض خطر تجربه ترومای ثانویه ناشی از مشاهده رنج و آسیب‌های انسانی قرار دارند که نیازمند حمایت روانی برای خود آن‌هاست.
• فقدان زیرساخت‌ها: تخریب زیرساخت‌های بهداشتی، درمانی و ارتباطی که ارائه خدمات را با مشکل مواجه می‌کند.
• محیط سیاسی پیچیده: نیاز به کار در چارچوب‌های سیاسی و امنیتی پیچیده که ممکن است ارائه کمک‌ها را دشوار سازد.

راهکارهای ارتقاء خدمات مددکاری اجتماعی برای مصدومین جنگی

برای مواجهه مؤثر با چالش‌ها و ارائه خدمات بهینه، پیشنهاد می‌شود:

• آموزش تخصصی: تربیت مددکاران اجتماعی با مهارت‌های ویژه در مداخلات بحران، روان‌درمانی تروما، و توانبخشی اجتماعی.
• ایجاد تیم‌های واکنش سریع: تشکیل تیم‌های مددکاری اجتماعی که قادر به اعزام سریع به مناطق بحرانی و ارائه کمک‌های اولیه باشند.
• تقویت همکاری‌های بین‌بخشی: هماهنگی میان سازمان‌های دولتی (بهزیستی، وزارت بهداشت، بنیاد شهید) و سازمان‌های مردم‌نهاد.
• تأمین منابع پایدار: اختصاص بودجه کافی و جذب حمایت‌های مالی و لجستیکی از نهادهای ملی و بین‌المللی.
• حمایت روانی از مددکاران: ارائه خدمات مشاوره و حمایت روانی برای مددکاران اجتماعی به منظور جلوگیری از فرسودگی شغلی و ترومای ثانویه.
• استفاده از فناوری‌های نوین: بهره‌گیری از telemedicine (پزشکی از راه دور) و مشاوره آنلاین برای دسترسی به مصدومین در مناطق دورافتاده یا ناامن.
• مستندسازی و پژوهش: ثبت تجربیات، ارزیابی اثربخشی مداخلات و انجام پژوهش برای توسعه بهترین شیوه‌ها در مددکاری اجتماعی جنگ.

نتیجه‌گیری

جنگ، فاجعه‌ای انسانی است که عواقب جبران‌ناپذیری بر جای می‌گذارد. مددکاری اجتماعی در خط مقدم این فاجعه، با ارائه حمایت‌های جامع و تخصصی، نقش حیاتی در کاهش رنج مصدومین، بازگرداندن امید و توانمندسازی آن‌ها برای بازسازی زندگی ایفا می‌کند.

تجربیات حاصل از جنگ‌هایی نظیر جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل، اهمیت تقویت زیرساخت‌ها، آموزش نیروی متخصص و همکاری‌های بین‌بخشی را بیش از پیش نمایان می‌سازد. با رویکردی انسانی و حرفه‌ای، می‌توان به مصدومین جنگی کمک کرد تا از پس تجربیات تلخ خود برآیند و به زندگی فعال و معناداری بازگردند.

رسانه تاب آوری ایران