روز جهانی سلامت روان: مددکاران اجتماعی، ستون‌های نامرئی بهداشت روانی اجتماعی

روز جهانی سلامت روان: مددکاران اجتماعی، ستون‌های نامرئی بهداشت روانی اجتماعی

روز جهانی سلامت روان، که هر ساله در دهم اکتبر (مصادف با ۱۸ یا ۱۹ مهرماه در تقویم شمسی) گرامی داشته می‌شود، فراتر از یک یادآوری ساده است؛ این روز، یک فراخوان جهانی برای افزایش آگاهی و بسیج تلاش‌ها در جهت ارتقای سلامت روان است.

در عصری که جوامع با بحران‌ها و فشارهای فزاینده اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی دست و پنجه نرم می‌کنند، اهمیت بهداشت روانی اجتماعی بیش از هر زمان دیگری در کانون توجه قرار گرفته است.

در این میان، نقش مددکاران اجتماعی به عنوان متخصصانی که در تقاطع مسائل فردی و ساختارهای اجتماعی عمل می‌کنند، نقشی حیاتی و پررنگ است.

چرا بهداشت روانی اجتماعی مهم است؟

بهداشت روانی صرفاً به معنای نبود بیماری‌های روانی نیست؛ بلکه حالتی از بهزیستی کامل است که در آن فرد می‌تواند توانایی‌های خود را بشناسد، با استرس‌های عادی زندگی مقابله کند، به طور مؤثر و ثمربخش کار کند و قادر به مشارکت و همکاری با جامعه باشد.

بهداشت روانی اجتماعی یک گام فراتر می‌رود. این مفهوم بر تعامل حیاتی بین سلامت روان فرد و بافت اجتماعی که در آن زندگی می‌کند، تأکید دارد.

عواملی مانند تبعیض، فقر، فقدان عدالت اجتماعی، بحران‌های اقتصادی، و انزوای اجتماعی می‌توانند به طور مستقیم سلامت روان فرد را به خطر اندازند.

بنابراین، بهبود سلامت روان در مقیاس جامعه، مستلزم مداخلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است که بتوانند از تاب‌آوری اجتماعی حمایت کرده و عوامل تعیین‌کننده اجتماعی سلامت را بهبود بخشند.

جامعه‌ای که از نظر روانی سالم است، جامعه‌ای است که در آن همبستگی، عدالت و فرصت‌های برابر برای همه وجود دارد.

نقش محوری مددکاران اجتماعی در سلامت روان

مددکاران اجتماعی، متخصصانی هستند که با دیدگاهی سیستمی و همه‌جانبه به مشکلات می‌نگرند.

آن‌ها درک می‌کنند که مسائل سلامت روان ریشه در عوامل فردی و همچنین شرایط محیطی، اجتماعی و ساختاری دارند.

به همین دلیل، حضور آن‌ها در حوزه سلامت روان، نه تنها در مراکز درمانی و روانپزشکی، بلکه در مدارس، جوامع محلی، زندان‌ها، مراکز توانبخشی، و سازمان‌های دولتی ضروری است.

وظایف و نقش‌های مددکاران اجتماعی در ارتقای بهداشت روانی اجتماعی بسیار گسترده و حیاتی است:

تسهیل دسترسی و کاهش انگ (Stigma)

یکی از بزرگترین موانع در مسیر درمان، انگ و شرمساری مرتبط با بیماری‌های روانی است. مددکاران اجتماعی در خط مقدم مبارزه با این انگ هستند.

• آگاهی‌بخشی و آموزش: آن‌ها با برگزاری کارگاه‌ها و جلسات آموزشی، سواد سلامت روان جامعه را افزایش می‌دهند و باورهای غلط را اصلاح می‌کنند.
• میانجی‌گری و دفاع از حقوق: از حقوق افراد مبتلا به اختلالات روانی دفاع می‌کنند تا از تبعیض و طرد شدن آن‌ها جلوگیری شود و دسترسی آن‌ها به خدمات تسهیل گردد.

توانمندسازی فردی و اجتماعی

مددکاران اجتماعی تنها بر روی مشکل تمرکز نمی‌کنند، بلکه بر توانمندی‌ها و نقاط قوت افراد تأکید دارند.

• ارائه مشاوره و مداخله بحران: در مواجهه با استرس، اضطراب، افسردگی، یا سوءمصرف مواد، به افراد کمک می‌کنند تا مهارت‌های مقابله‌ای و مدیریت هیجان خود را تقویت کنند.
• تنظیم خدمات اجتماعی: با ارزیابی نیازهای مراجعین، آن‌ها را به منابع حمایتی مانند برنامه‌های کمک مالی، تسهیلات مسکن، خدمات بهداشتی، و آموزش‌های شغلی متصل می‌کنند. این حمایت‌های اجتماعی، پایه و اساس امنیت روانی فرد را فراهم می‌کند.

کار با خانواده و اجتماع

سلامت روان فرد از سلامت خانواده و جامعه او جدا نیست.

• حمایت از خانواده: با مداخله در خانواده‌هایی که با سوءاستفاده، خشونت، یا مشکلات ارتباطی درگیرند، محیطی امن و حمایت‌گر برای رشد اعضا فراهم می‌کنند.
• توسعه جوامع مقاوم: در سطح کلان، مددکاران اجتماعی با شناسایی و تقویت شبکه‌های حمایتی محلی، جوامع را در برابر بحران‌ها مقاوم‌تر می‌سازند. برای مثال، در پی بلایای طبیعی، خدمات حمایت روانی-اجتماعی ارائه شده توسط مددکاران، نقشی کلیدی در بازیابی آرامش و تاب‌آوری جمعی ایفا می‌کند.

چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو

با وجود نقش انکارناپذیر، مددکاران اجتماعی در حوزه سلامت روان با چالش‌های مهمی روبرو هستند:

1. کمبود منابع: کمبود بودجه، نیروی انسانی متخصص و زیرساخت‌های لازم برای ارائه خدمات درمانی و مشاوره‌ای در سطح جامعه.
2. فشار کاری و فرسودگی شغلی: مددکاران در معرض مستقیم استرس‌ها و آسیب‌های روانی مراجعین هستند و نیاز به حمایت و نظارت دارند.
3. عدم درک کافی از نقش آن‌ها: گاهی اوقات نقش آن‌ها محدود به اقدامات سطحی و اداری می‌شود و از ظرفیت کامل مداخلات اجتماعی آن‌ها غفلت می‌شود.

با این حال، روز جهانی سلامت روان فرصتی مغتنم برای برجسته کردن این حرفه و سرمایه‌گذاری بیشتر در آن است. توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات، امکان ارائه خدمات تله‌مددکاری و مشاوره از راه دور را فراهم کرده است.

افزایش آگاهی عمومی نیز زمینه را برای همکاری بین‌بخشی میان وزارتخانه‌های بهداشت، آموزش و پرورش، و رفاه اجتماعی فراهم می‌سازد.

سخن پایانی: سرمایه‌گذاری در مددکاری، سرمایه‌گذاری در سلامت جامعه

ارتقای بهداشت روانی اجتماعی یک تلاش مشترک است که نیازمند توجه به ابعاد فردی، خانوادگی، و ساختاری زندگی انسان‌ها است. مددکاران اجتماعی، با رویکرد منحصر به فرد خود که بر پیوند فرد و محیط تأکید دارد، ستون‌های نامرئی این ساختار حمایتی هستند.

در روز جهانی سلامت روان، باید بپذیریم که سلامت روان یک حق همگانی است و دسترسی عادلانه به خدمات روانی-اجتماعی باید در اولویت قرار گیرد.

سرمایه‌گذاری در آموزش، حمایت، و توسعه خدمات مددکاری اجتماعی، در واقع سرمایه‌گذاری در آینده سالم‌تر، مقاوم‌تر و عادلانه‌تر برای کل جامعه است.

به امید روزی که هر فردی در هر جایگاهی، به راحتی بتواند از خدمات حیاتی این متخصصان یاری‌دهنده بهره‌مند شود.

رسانه تاب آوری ایران