حمایت‌های روانی اجتماعی، بومی‌سازی و ارزیابی مستمر از منظر بنیانگذار رسانه تاب‌آوری

چشم‌انداز دکتر جواد طلسچی یکتا برای حمایت‌های روانی اجتماعی، بومی‌سازی و ارزیابی مستمر در ایران: یک بررسی جامع

خلاصه اجرایی

این گزارش به بررسی جامع دیدگاه‌ها و اقدامات دکتر جواد طلسچی یکتا، بنیانگذار رسانه تاب‌آوری ایران، در حوزه حمایت‌های روانی اجتماعی، ضرورت بومی‌سازی خدمات و اهمیت ارزیابی مستمر جامعه می‌پردازد. دکتر طلسچی یکتا بر لزوم ارائه حمایت‌های روانی اجتماعی متناسب با بوم‌زیست مردم، به‌ویژه در دوران پس از جنگ، تأکید دارد. ایشان بومی‌سازی پروژه‌های توانمندسازی و تاب‌آوری را پیش‌نیاز اصلی موفقیت آن‌ها می‌داند و بر پایش مستمر جامعه برای ارائه خدمات منطبق با نیازها اصرار می‌ورزد. این گزارش، ضمن تشریح چارچوب‌های نظری و عملی ایشان، به پیامدهای عمیق‌تر و راهبردی این دیدگاه‌ها در تقویت تاب‌آوری ملی و ارتقای سلامت روان جامعه ایران می‌پردازد و توصیه‌هایی عملی برای سیاست‌گذاران و متخصصان ارائه می‌دهد.

مقدمه: نقش بنیادین دکتر جواد طلسچی یکتا در تاب‌آوری و مددکاری اجتماعی ایران

دکتر جواد طلسچی یکتا، به عنوان بنیانگذار رسانه تاب‌آوری ایران، شخصیتی برجسته و تأثیرگذار در حوزه‌های مددکاری اجتماعی و تاب‌آوری در کشور محسوب می‌شود. تلاش‌های پیشگامانه او، به ویژه در توسعه و ترویج دانش تاب‌آوری، سبب شده است که وی به عنوان “پدر رسانه‌ای تاب‌آوری و مددکاری اجتماعی ایران” شناخته شود.^۱ این عنوان، گواه نقش بی‌بدیل او در شکل‌دهی به گفتمان عمومی و حرفه‌ای در این زمینه‌ها است.

۱. مروری بر پیشینه و نفوذ دکتر طلسچی یکتا

مسیر تحصیلی دکتر طلسچی یکتا، متولد مهرماه ۱۳۵۷ در بندرانزلی، به طور قابل توجهی بین‌رشته‌ای است و پایه‌ای محکم برای رویکرد جامع او به مسائل اجتماعی فراهم آورده است. او دارای مدرک کارشناسی مددکاری اجتماعی (۱۳۷۶-۱۳۸۱)، کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی از ارمنستان (۱۳۸۱-۱۳۸۴) و دکتری تخصصی مدیریت کارآفرینی و آینده‌پژوهی از دانشگاه تهران (۱۳۹۶-۱۳۹۹) است.^۲ این پیشینه آموزشی متنوع، او را در موقعیتی منحصر به فرد برای تحلیل و پرداختن به چالش‌های پیچیده اجتماعی از ابعاد گوناگون قرار داده است.^۲

تجربه عملی دکتر طلسچی یکتا گسترده است و از سال ۱۳۸۱ با دو سال فعالیت به عنوان مددکار اجتماعی در زندان بندرانزلی آغاز شد. پس از آن، او با تأسیس کلینیک مددکاری اجتماعی معراج تحت مجوز سازمان بهزیستی، به طور مستقیم در ارائه خدمات مددکاری اجتماعی حیاتی مشارکت داشت. تمرکز او در این کلینیک بر توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و ارائه حمایت به کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست بود. همچنین، فعالیت‌های او شامل اجرای پروژه‌های مختلف با هدف پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی می‌شد.^۲

علاوه بر ارائه خدمات مستقیم، دکتر طلسچی یکتا چندین سمت کلیدی مدیریتی را نیز بر عهده دارد، از جمله مدیرعاملی کانون کلینیک‌های مددکاری اجتماعی کشور، مؤسس مرکز خدمات بهزیستی مثبت زندگی، و رئیس هیأت مدیره کانون مراکز مددکاری اجتماعی استان گیلان.^۲ او همچنین به عنوان مشاور رسمی قوه قضائیه در حوزه مشاوره خانواده فعالیت می‌کند و به طور فعال به عنوان مدرس، دانش تاب‌آوری و مددکاری اجتماعی را در دانشگاه‌های معتبر ایران از جمله خوارزمی، علامه طباطبایی، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، و دانشگاه گیلان منتقل می‌کند.^۲

تلاش‌های مستمر و نوآورانه او با دریافت تقدیرنامه‌های مهمی نیز همراه بوده است، از جمله عنوان “مدیر ارزش‌آفرین کشور” در سال ۱۳۹۷ و “مددکار نمونه کشور” در سال ۱۳۹۵.^۲

۲. پیدایش و مأموریت رسانه تاب‌آوری ایران و ابتکارات مرتبط

مسیر پیشگامانه دکتر طلسچی یکتا در حوزه تاب‌آوری از سال ۱۳۹۲ (۲۰۱۳ میلادی) با بنیانگذاری اولین بستر تخصصی انتشار محتوای تاب‌آوری، که در قالب برند تخصصی مددکاری اجتماعی ایرانیان (iraniansocialworkers.ir) ادغام شد، آغاز گردید.^۱ این گام اولیه، نقطه عطفی مهم در دسترسی فارسی‌زبانان به منابع معتبر تاب‌آوری بود.

بر پایه این زیرساخت، در سال ۱۳۹۳ (۲۰۱۴ میلادی)، او “خانه تاب‌آوری ایران” را تأسیس کرد. این مرکز با هدف ایجاد فضایی هم‌افزا برای فعالیت‌های علمی و پژوهشی در حوزه‌های مختلف تاب‌آوری طراحی شد و به سرعت به محفلی معتبر برای متخصصان و پژوهشگران این حوزه تبدیل گشت.^۲

در ادامه گسترش چارچوب نهادی خود، در سال ۱۳۹۴ (۲۰۱۵ میلادی)، دکتر طلسچی یکتا “باشگاه تاب‌آوری ایران” را راه‌اندازی کرد. این باشگاه، که به عنوان شاخه‌ای از پایگاه خبری مددکارنیوز فعالیت می‌کرد، بستری بی‌نظیر برای تبادل تجربیات و انتشار تکنیک‌های تاب‌آوری در میان طیف وسیعی از علاقه‌مندان و متخصصان فراهم آورد.^۱

اوج تلاش‌های گسترده او در سال ۱۴۰۲ (۲۰۲۳ میلادی) با تأسیس “رسانه تاب‌آوری ایران” (talisweb.ir) به ثمر نشست. این ابتکار به طور خاص برای یکپارچه‌سازی و ساماندهی وب‌سایت‌های فعال در حوزه تاب‌آوری طراحی شد و به عنوان اولین رسانه رسمی تاب‌آوری اجتماعی کشور ظهور کرد. مأموریت آن، ارائه محتوای جامع، تخصصی و به‌روز است که به عنوان منبعی مرکزی و قابل اعتماد برای دانش تاب‌آوری عمل می‌کند.^۱

در مجموع، این ابتکارات به هم پیوسته، مأموریتی راهبردی را دنبال می‌کنند: افزایش چشمگیر آگاهی عمومی نسبت به تاب‌آوری، تثبیت اعتبار علمی در این حوزه، تشویق فعالانه به پژوهش‌های بیشتر، و تقویت شبکه‌سازی حرفه‌ای میان متخصصان و ذی‌نفعان.^۲

تأسیس چندین پلتفرم رسانه‌ای به هم پیوسته (رسانه تاب‌آوری ایران، رسانه مددکاری اجتماعی ایرانیان، پایگاه خبری مددکارنیوز) و ابتکارات آموزشی (باشگاه تاب‌آوری، کارگاه‌های دانشگاهی) توسط دکتر طلسچی یکتا، نشان‌دهنده یک رویکرد راهبردی و چندوجهی برای نهادینه‌سازی و اشاعه مفاهیم تاب‌آوری در سراسر ایران است. این اقدامات صرفاً به ارائه خدمات فردی محدود نمی‌شود؛ بلکه اساساً در پی ایجاد یک اکوسیستم ملی از دانش، آموزش و آگاهی عمومی است. این استراتژی جامع، هدفی بلندمدت برای ایجاد یک تغییر فرهنگی سیستمی به سمت تاب‌آوری را دنبال می‌کند که از مداخلات مقطعی فراتر رفته و تاب‌آوری را به عنوان یک هنجار اجتماعی تثبیت می‌کند.

جدول ۱: گاه‌شمار ابتکارات بنیادین دکتر جواد طلسچی یکتا در مددکاری اجتماعی و رسانه تاب‌آوری

حمایت‌های روانی اجتماعی: چارچوبی پیشگیرانه و پاسخگو

دکتر طلسچی یکتا بر اهمیت حیاتی حمایت‌های روانی اجتماعی، به‌ویژه در دوران‌های بحرانی و پس از جنگ، تأکید ویژه‌ای دارد. دیدگاه‌های او چارچوبی جامع را برای مواجهه با چالش‌های سلامت روان در سطح فردی و اجتماعی ارائه می‌دهد.

۱. پرداختن به تنش‌های روانی اجتماعی پس از جنگ و راهبردهای التیام‌بخش

دکتر طلسچی یکتا به صراحت بیان می‌کند که تنش‌های روانی و آسیب‌های ناشی از جنگ، خود را به شکل “زخم‌های عمیق و پنهان” نشان می‌دهند که نیازمند “درک، صبر و درمان” دقیق هستند.^۵ این توصیف، ماهیت پیچیده و ماندگار این آسیب‌ها را برجسته می‌سازد که مستلزم مداخلات پایدار و همدلانه است.

او به طور فعال از حمایت نهادهای دولتی و غیردولتی برای اجرای و پایداری “کمپین‌های سلامت روان عمومی” حمایت می‌کند.^۵ این کمپین‌ها برای افزایش آگاهی، کاهش انگ و تشویق رفتارهای کمک‌جویانه در میان جمعیت، حیاتی هستند. یکی از جنبه‌های کلیدی توصیه‌های او، “ضرورت مشاوره رایگان” در دوران بحران است. او به طور خاص این نیاز را با افزایش خطر خودکشی مرتبط می‌داند که اغلب به دلیل بی‌ثباتی روانی فراگیر در چنین شرایط چالش‌برانگیزی تشدید می‌شود.^۵ این تأکید، بر تعهد به دسترسی عادلانه به خدمات حیاتی سلامت روان، به‌ویژه برای آسیب‌پذیرترین افراد، دلالت دارد.

مشارکت‌های عملی او شامل تدوین “راهنمای علمی و کاربردی حمایت‌های روانی اجتماعی در دوران جنگ” است. این راهنما به دلیل ادغام دستورالعمل‌های بین‌المللی شناخته‌شده، مانند موارد ارائه شده توسط کمیته دائمی بین‌سازمانی (IASC)، سازمان جهانی بهداشت (WHO) و استانداردهای اسفیر، با تجربه میدانی ارزشمند متخصصان ایرانی، قابل توجه است. این راهنما اصول راهبردی از جمله منشور حقوق‌محور، هرم لایه‌ای IASC، اصول کمک‌های اولیه روانشناختی (PFA) و مراقبت از مراقبین را تشریح می‌کند. علاوه بر این، راهنمایی‌های خاص و متناسبی را برای گروه‌های آسیب‌پذیر از جمله کودکان، زنان، سالمندان و افراد دارای معلولیت ارائه می‌دهد.^۳

تأکید مداوم دکتر طلسچی یکتا بر “درک، صبر و درمان” زخم‌های روانی پس از جنگ ^۵، همراه با حمایت قوی او از “مشاوره رایگان” و “کمپین‌های سلامت روان عمومی” ^۵، نشان‌دهنده نگرانی عمیق او نسبت به دسترسی و رفع انگ‌زدایی از خدمات سلامت روان است. این رویکرد بیانگر این است که موانع مالی قابل توجه و انگ‌های اجتماعی ریشه‌دار، اغلب مانع دسترسی نیازمندترین افراد به حمایت‌های حیاتی می‌شوند، به‌ویژه در بافت‌های شکننده و آسیب‌پذیر پس از درگیری. این دیدگاه، خواستار یک رویکرد جامع بهداشت عمومی است که دسترسی همگانی به مراقبت‌های سلامت روان را اولویت قرار داده و فعالانه گفتگوی آزاد درباره سلامت روان را ترویج می‌کند، بدین ترتیب از یک مدل صرفاً بالینی و واکنشی به مدلی منتقل می‌شود که آگاهی و حمایت در سطح جامعه را به طور فعال ادغام می‌کند.

۲. تأکید بر آمادگی در برابر بحران: فراخوان برای ستاد دائمی مراقبت‌های روانی اجتماعی

یکی از ارکان چشم‌انداز دکتر طلسچی یکتا برای مراقبت‌های روانی اجتماعی، حمایت بی‌دریغ او از یک چارچوب ملی پیشگیرانه، به جای صرفاً واکنشی، است. او به صراحت بر “ضرورت تشکیل ستاد دائمی مراقبت‌های روانی اجتماعی پیش از وقوع هرگونه بلایا یا حوادث طبیعی” تأکید می‌کند.^۵ این رویکرد آینده‌نگرانه با هدف ایجاد زیرساخت‌های قوی سلامت روان به عنوان یک اقدام پیشگیرانه است که آمادگی برای بحران‌های آتی را تضمین می‌کند.

این فراخوان فوری برای “تشکیل ستاد دائمی مراقبت‌های روانی اجتماعی پیش از وقوع هرگونه بلایا” ^۵، به شدت نشان‌دهنده درک دکتر طلسچی یکتا از شکاف‌های سیستمی بنیادین در آمادگی فعلی ایران در برابر بلایا از منظر سلامت روان است. این توصیه، بیانگر یک تغییر پارادایم مهم از مدل پاسخ اضطراری و واکنشی به مدلی است که بر زیرساخت‌های پیشگیرانه متمرکز است. این تغییر، دلالت بر این دارد که اقدامات موقتی یا پس از بحران، ذاتاً ناکافی هستند و منجر به رنج عمیق‌تر و طولانی‌مدت‌تر می‌شوند و به طور مستقیم به افزایش خطراتی مانند نرخ بالاتر خودکشی در بلندمدت کمک می‌کنند.^۵

۳. نقش حیاتی مددکاران اجتماعی و کمپین‌های سلامت روان عمومی

دکتر طلسچی یکتا به طور مداوم بر “نقش کلیدی مددکاران اجتماعی در ارتقای سلامت روانی جامعه در دنیای پیچیده و پرچالش امروز” تأکید می‌کند.^۵ او اذعان دارد که آسیب‌های اجتماعی و مشکلات روانی واقعیت‌های فراگیری هستند و مددکاران اجتماعی را در خط مقدم رسیدگی به این مسائل قرار می‌دهد.

او همچنین به “تأثیرات شفابخش خودافشایی بر افزایش بهداشت روانی فردی” اشاره می‌کند.^۵ این دیدگاه، رویکردی درمانی و جامعه‌ساز را پیشنهاد می‌دهد که ارتباط باز و به اشتراک‌گذاری تجربیات را به عنوان راهی برای بهبود بهزیستی روانشناختی تشویق می‌کند.

۴. کاهش آسیب‌پذیری‌ها: پیشگیری از خودکشی و دسترسی به مشاوره رایگان

همانطور که پیشتر ذکر شد، دکتر طلسچی یکتا به صراحت خواستار حمایت هماهنگ از سوی نهادهای دولتی و غیردولتی برای کمپین‌های سلامت روان عمومی است. او به ویژه بر نیاز حیاتی به مشاوره رایگان، به‌ویژه در شرایط بحرانی، تأکید می‌کند، جایی که شیوع بی‌ثباتی روانشناختی به طور قابل توجهی احتمال خودکشی را افزایش می‌دهد.^۵ این رویکرد، نشان‌دهنده یک استراتژی هدفمند برای حفاظت از آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه است.

ضرورت بومی‌سازی در ارائه خدمات روانی اجتماعی

بومی‌سازی، یکی از اصول محوری در دیدگاه دکتر جواد طلسچی یکتا برای ارائه خدمات مؤثر روانی اجتماعی است. او معتقد است که انطباق خدمات با بافت‌های محلی، کلید موفقیت و پایداری مداخلات است.

۱. انطباق نظریه‌ها و شیوه‌های مددکاری اجتماعی با بافت‌های فرهنگی و اجتماعی-اقتصادی محلی

دکتر طلسچی یکتا از مدافعان سرسخت “بومی‌سازی مددکاری اجتماعی” است، که آن را به دقت به عنوان “انطباق نظریه‌ها، شیوه‌ها و روش‌های مددکاری اجتماعی با زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی محلی یک منطقه یا جامعه” تعریف می‌کند.^۵ این تعریف، بر رویکردی ظریف و متناسب با هر بافت خاص، به جای کاربرد جهانی مدل‌ها، تأکید دارد.

او به صراحت بیان می‌کند که “بومی‌سازی پروژه‌های بین‌المللی توانمندسازی و تاب‌آوری جوامع محلی، مهمترین پیش‌نیاز اجرای موفق آن‌هاست”.^۵ این دیدگاه، بیانگر اعتقاد راسخ اوست که صرف واردات مدل‌های خارجی بدون انطباق فرهنگی قابل توجه، ذاتاً ناکارآمد و ناپایدار خواهد بود.

۲. بومی‌سازی پروژه‌های بین‌المللی توانمندسازی و تاب‌آوری برای موفقیت جامعه

محور فلسفه بومی‌سازی دکتر طلسچی یکتا، رویکرد نوآورانه او در بازتعریف تاب‌آوری است. او به صراحت تاب‌آوری را با “توانمندسازی” پیوند داده و دامنه سنتی آن را فراتر از روانشناسی فردی به “ابعاد اجتماعی، خانوادگی، سازمانی و حتی ملی” گسترش می‌دهد.^۲ این دیدگاه چندبعدی، یک “نگاه جامع و کاربردی” را تشکیل می‌دهد که ابزارهای مفهومی و عملی جدیدی را برای متخصصان ایرانی فراهم می‌آورد تا تاب‌آوری را در سطوح جمعی، مانند خانواده‌ها، جوامع محلی و کل کشور، مورد توجه قرار دهند.^۲

او در ادامه استدلال می‌کند که تأکید بر “تاب‌آوری اجتماعی” با توجه به “ساختارها و فرهنگ جامعه ایرانی، بسیار کاربردی و ضروری است”، زیرا بسیاری از چالش‌ها در ایران ابعاد اجتماعی عمیقی دارند که نمی‌توانند صرفاً از طریق لنز روانشناختی فردی حل شوند. او معتقد است که این رویکرد، متخصصان را قادر می‌سازد تا “راه‌حل‌های بومی‌تر و مؤثرتری” را توسعه دهند که با نیازهای خاص و بافت فرهنگی جوامع ایرانی همخوانی دارد.^۲

حمایت قوی دکتر طلسچی یکتا از “بومی‌سازی” ^۵ و بازتعریف فعالانه او از تاب‌آوری برای گنجاندن صریح “ابعاد اجتماعی، خانوادگی، سازمانی و ملی” ^۲، نشان‌دهنده درک انتقادی و پیچیده او از محدودیت‌های ذاتی به‌کارگیری مدل‌های روان‌اجتماعی صرفاً غربی یا جهانی در بافت خاص ایران است. این رویکرد، دلالت بر یک حرکت راهبردی و عمدی به سمت ترویج توسعه مداخلات فرهنگی متناسب و بافت‌محور دارد. دیدگاه او اذعان دارد که برای مؤثر بودن واقعی و دستیابی به تأثیر پایدار در حمایت‌های روان‌اجتماعی، این حمایت‌ها باید عمیقاً در “بوم‌زیست” مردمانی که قصد خدمت به آن‌ها را دارند، ریشه‌دار و متناسب باشند. این یک اصل بنیادی برای دستیابی به رفاه اجتماعی واقعی و پایدار است و عامل کلیدی موفقیت هرگونه مداخله‌ای محسوب می‌شود.

ارزیابی مستمر جامعه و پایش مبتنی بر جامعه

دکتر طلسچی یکتا بر ضرورت یک رویکرد نظام‌مند و مستمر برای نظارت بر وضعیت رفاه جامعه و اطمینان از اثربخشی خدمات تأکید دارد. این رویکرد شامل ارزیابی‌های منظم و مشارکت فعال جامعه است.

۱. ضرورت ارزیابی مستمر روانی اجتماعی در سراسر کشور

دکتر طلسچی یکتا به شدت از رویکردی نظام‌مند و مستمر برای پایش رفاه جامعه حمایت می‌کند. او بر “ضرورت تدوین نظام‌نامه مددکاری اجتماعی و طرح پایش سلامت برای حوزه‌های اجتماعی در سازمان‌ها و نهادهای دولتی” تأکید دارد.^۵ این فراخوان مستقیم، نیاز به مکانیزم‌های رسمی در سطح ملی برای ارزیابی مستمر را برجسته می‌سازد.

او به صراحت این اقدامات را به نتایج ملموس پیوند می‌زند و تأکید می‌کند که چنین ارزیابی مستمری برای “بهبود کیفیت خدمات و افزایش اثربخشی” حیاتی است.^۵ این نشان‌دهنده یک رویکرد نتیجه‌گرا است، جایی که ارزیابی نه یک هدف فی‌نفسه، بلکه ابزاری برای ارتقای ارائه خدمات است.

۲. ترویج مشارکت عمومی در شناسایی و پرداختن به مسائل اجتماعی

یکی از ارکان رویکرد او به ارزیابی مستمر، مشارکت فعال مردم است. دکتر طلسچی یکتا بر “ضرورت مشارکت مردم جهت تبیین مسائل اجتماعی” تأکید می‌کند.^۵ این دیدگاه، بر درک مسائل اجتماعی از پایین به بالا و با محوریت جامعه تأکید دارد.

او استدلال می‌کند که همانطور که مشارکت عمومی برای توانمندسازی گروه‌های هدف سازمان‌های حمایتی حیاتی است، به همان اندازه ضروری است که مردم مستقیماً در “تحلیل، ریشه‌یابی و تبیین مسائل و مشکلات اجتماعی کشور” مشارکت داده شوند.^۸ این دیدگاه، شهروندان را نه صرفاً به عنوان دریافت‌کنندگان خدمات، بلکه به عنوان مشارکت‌کنندگان فعال در شناسایی مشکلات و تولید راه‌حل‌ها قرار می‌دهد.

برای افزایش بیشتر اثربخشی این تلاش‌ها، او توصیه می‌کند که متخصصان و نخبگان از خط مقدم مبارزه با آسیب‌های اجتماعی به طور فعال مشارکت داده شوند. او پیشنهاد می‌کند که مشارکت آن‌ها برای تقویت هم‌افزایی و اثربخشی در پرداختن به مشکلات پیچیده اجتماعی حیاتی است.^۸

تأکید دکتر طلسچی یکتا بر “ارزیابی مستمر روانی اجتماعی” ^۵ که به صراحت با فراخوان قوی او برای “مشارکت عمومی در تبیین مسائل اجتماعی” ^۵ همراه است، نشان‌دهنده یک تغییر بنیادی از سیاست‌گذاری سنتی و از بالا به پایین به یک رویکرد پویا، مشارکتی و مبتنی بر شواهد است. این رویکرد بیانگر این است که ارائه خدمات مؤثر صرفاً به معنای ارائه خدمات از پیش تعریف شده نیست، بلکه فرآیندی مستمر از درک پویا و در حال تحول نیازهای جامعه از طریق جمع‌آوری مداوم داده‌ها و ورودی مستقیم و میدانی جامعه است. این امر تضمین می‌کند که مداخلات مرتبط، انطباق‌پذیر و در نهایت، مؤثر باقی می‌مانند.

اصول گسترده تاب‌آوری و رفاه اجتماعی از دیدگاه دکتر طلسچی یکتا

دکتر طلسچی یکتا چارچوب‌های بنیادین و عناصر اصلی متعددی را برای تقویت تاب‌آوری فردی و خانوادگی و همچنین نقش استراتژیک رسانه در ترویج فرهنگ تاب‌آوری شناسایی کرده است.

۱. عناصر اصلی برای تاب‌آوری فردی و خانوادگی (مانند گفتگو، آموزش مهارت‌های زندگی)

دکتر طلسچی یکتا چندین چارچوب بنیادین و عناصر اصلی را که برای پرورش تاب‌آوری فردی و خانوادگی حیاتی هستند، شناسایی می‌کند. این موارد شامل:

• خودآگاهی: شناخت و درک احساسات، افکار و باورهای شخصی، نقشی محوری در افزایش ظرفیت تاب‌آوری فرد ایفا می‌کند.^۲
• ارتباطات اجتماعی: ایجاد و پرورش روابط قوی و سالم با دیگران و بهره‌برداری مؤثر از شبکه‌های حمایت اجتماعی، در مواجهه و غلبه بر سختی‌های زندگی بسیار مؤثر است.^۲
• نظم و انضباط: ایجاد ساختار و روال در زندگی روزمره به عنوان یک استراتژی عملی برای مدیریت استرس و فشارهای روانشناختی ارائه می‌شود که به ثبات و پیش‌بینی‌پذیری کمک می‌کند.^۲
• نگرش مثبت: حفظ یک دیدگاه مثبت و امیدوارانه نسبت به زندگی به عنوان یک عامل روانشناختی مهم در تقویت تاب‌آوری کلی برجسته می‌شود.^۲

او به طور عمیقی تأکید می‌کند که “گفتگو زیربنای تاب‌آوری خانواده است”. او به طور مداوم بر اهمیت افزایش کمیت و کیفیت ارتباطات در واحدهای خانواده به عنوان سنگ بنای توانایی آن‌ها برای مقاومت و بهبودی از چالش‌ها تأکید می‌ورزد.^۵

علاوه بر این، دکتر طلسچی یکتا بر “ضرورت آموزش مهارت‌های اساسی زندگی” به گروه‌های حیاتی، از جمله دانشجویان مددکاری اجتماعی و مدیران مراکز نیکوکاری، تأکید کرده است. این امر به ویژه برای گروه‌های هدف در سازمان‌های حمایتی که به خوداشتغالی تشویق می‌شوند، حیاتی است و ابزارهای عملی را برای مقابله با چالش‌های روزمره و پرورش خودکفایی در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.^۵

او همچنین اهمیت قابل توجه تاب‌آوری را به طور خاص در زمینه کارآفرینی برجسته می‌کند و نقش آن را در عبور از ابهامات و شکست‌های ذاتی در فعالیت‌های تجاری به رسمیت می‌شناسد.^۵

جدول ۲: اصول کلیدی حمایت روانی اجتماعی و تاب‌آوری از دیدگاه دکتر جواد طلسچی یکتا

۲. نقش راهبردی رسانه در پرورش فرهنگ تاب‌آوری

به عنوان بنیانگذار آینده‌نگر رسانه تاب‌آوری ایران، دکتر طلسچی یکتا به طور مداوم بر “نقش بی‌بدیل رسانه‌ها در تقویت بنیان‌های اجتماعی و ترویج تاب‌آوری خانواده” تأکید می‌کند.^۵ او رسانه را ابزاری قدرتمند برای تحول اجتماعی می‌داند.

ابتکارات رسانه‌ای مختلف او، از جمله رسانه مددکاری اجتماعی ایرانیان، پایگاه خبری مددکارنیوز و رسانه تاب‌آوری ایران، به طور راهبردی برای انتشار محتوای تخصصی اما به راحتی قابل درک طراحی شده‌اند. هدف صریح این پلتفرم‌ها، انتقال مفاهیم پیچیده تاب‌آوری از محافل علمی و حرفه‌ای به گفتمان عمومی است، بدین ترتیب آگاهی و درک کلی را افزایش می‌دهند.^۲

فراتر از پلتفرم‌های دیجیتال، دکتر طلسچی یکتا از طریق تألیفات خود به بدنه دانش کمک قابل توجهی کرده است. او بیش از ۱۵ کتاب در زمینه‌های مددکاری اجتماعی و تاب‌آوری تألیف یا هم‌تألیف کرده است که همگی در کتابخانه ملی ایران به ثبت رسیده‌اند و بنیان‌های علمی و عملی این حوزه‌ها را در کشور بیش از پیش مستحکم می‌سازند.^۵

۳. پرداختن به چالش‌های سیستمی در خدمات اجتماعی

درک جامع دکتر طلسچی یکتا از چشم‌انداز رفاه اجتماعی، شامل شناسایی و پرداختن به چالش‌های سیستمی نیز می‌شود. او به طور خاص به “بحران مالی در بخش خصوصی خدمات اجتماعی” توجه کرده و تأثیرات نامطلوب آن را بر مراکز “مثبت زندگی” برجسته ساخته است. او به طور عمومی خواستار شفافیت و اقدام قاطع در مورد وضعیت عملیاتی و حمایت از این مراکز، به‌ویژه در میان سختی‌های اقتصادی گسترده‌تر، شده است.^۵ این امر، آگاهی عملی او از موانع اجرایی و حمایت او از پایداری ارائه‌دهندگان خدمات اجتماعی حیاتی را نشان می‌دهد.

نتیجه‌گیری و توصیه‌های راهبردی

دیدگاه‌های دکتر جواد طلسچی یکتا، بنیانگذار رسانه تاب‌آوری ایران، چارچوبی جامع و پیشگامانه را برای تقویت تاب‌آوری در جامعه ایران ارائه می‌دهد. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که رویکرد او به حمایت‌های روانی اجتماعی، بومی‌سازی خدمات و ارزیابی مستمر جامعه، نه تنها به صورت جداگانه، بلکه به صورت یکپارچه و مکمل یکدیگر، به دنبال ایجاد تحولی عمیق در نظام رفاه اجتماعی کشور است.

تأکید ایشان بر ضرورت حمایت‌های روانی اجتماعی در دوران پس از جنگ، با شناخت عمیقی از “زخم‌های پنهان” روحی و روانی همراه است که نیازمند “درک، صبر و درمان” هستند.^۵ این دیدگاه، همراه با فراخوان برای “مشاوره رایگان” و “کمپین‌های سلامت روان عمومی” ^۵، نشان‌دهنده لزوم رفع موانع مالی و انگ‌های اجتماعی است که مانع دسترسی به خدمات می‌شوند. پیشنهاد او برای “تشکیل ستاد دائمی مراقبت‌های روانی اجتماعی پیش از وقوع هرگونه بلایا” ^۵، یک تغییر پارادایم از واکنش به پیشگیری را در مدیریت بحران‌های سلامت روان نشان می‌دهد. این رویکرد، دلالت بر این دارد که بدون زیرساخت‌های پیشگیرانه، جامعه در مواجهه با بحران‌ها آسیب‌پذیرتر خواهد بود و رنج‌های طولانی‌تری را تجربه خواهد کرد.

اصل بومی‌سازی، از دیگر ستون‌های اصلی دیدگاه دکتر طلسچی یکتا است. او بومی‌سازی را “مهمترین پیش‌نیاز اجرای موفق پروژه‌های بین‌المللی توانمندسازی و تاب‌آوری” می‌داند.^۵ این تأکید، فراتر از صرف انطباق سطحی، به معنای بازتعریف تاب‌آوری در ابعاد “اجتماعی، خانوادگی، سازمانی و ملی” است.^۲ این رویکرد، نشان‌دهنده درک پیچیده‌ای از محدودیت‌های مدل‌های جهانی در بافت فرهنگی و اجتماعی ایران است و به دنبال توسعه راه‌حل‌های “بومی‌تر و مؤثرتر” است که عمیقاً در “بوم‌زیست” جامعه ریشه دارند.^۲ این امر برای پایداری و اثربخشی واقعی مداخلات، حیاتی است.

علاوه بر این، دکتر طلسچی یکتا بر “ارزیابی مستمر جامعه” و “مشارکت عمومی در تبیین مسائل اجتماعی” تأکید می‌کند.^۵ این رویکرد، یک تغییر از سیاست‌گذاری از بالا به پایین به سمت یک سیستم پویا، مشارکتی و مبتنی بر شواهد را نشان می‌دهد. با جمع‌آوری داده‌های مستمر و ورودی مستقیم از جامعه، خدمات روان‌اجتماعی می‌توانند به طور مداوم با نیازهای در حال تحول جامعه منطبق شوند و اثربخشی خود را حفظ کنند. این ترکیب از پایش سیستمی و مشارکت مردمی، یک حلقه بازخورد قوی ایجاد می‌کند که به نظام رفاه اجتماعی امکان می‌دهد تا چابک‌تر و پاسخگوتر باشد.

در مجموع، کار دکتر طلسچی یکتا فراتر از ارائه خدمات مقطعی است؛ او به دنبال ایجاد یک اکوسیستم ملی برای دانش، آموزش و آگاهی عمومی در زمینه تاب‌آوری است. این استراتژی جامع، با بهره‌گیری از ظرفیت رسانه‌ها و نهادهای آموزشی، به دنبال ایجاد یک تغییر فرهنگی سیستمی و بلندمدت در جامعه ایران است.

بر اساس دیدگاه‌های جامع و پیشگامانه دکتر طلسچی یکتا، توصیه‌های راهبردی زیر برای سیاست‌گذاران و متخصصان در ایران ارائه می‌شود:

• تأسیس و نگهداری زیرساخت‌های دائمی آمادگی روانی اجتماعی ملی در برابر بحران: این امر مستلزم تغییر از رویکرد واکنشی به حمایت پیشگیرانه سلامت روان است. ایجاد ستادهای دائمی و برنامه‌ریزی‌های پیش از بحران، می‌تواند آسیب‌پذیری‌های جامعه را به شکل چشمگیری کاهش دهد.
• اولویت‌بندی بومی‌سازی جامع کلیه برنامه‌های رفاه اجتماعی و تاب‌آوری: این امر برای تضمین ارتباط فرهنگی و اثربخشی برنامه‌ها حیاتی است. مداخلات باید با در نظر گرفتن ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی هر منطقه طراحی و اجرا شوند تا پذیرش و پایداری آن‌ها تضمین شود.
• اجرای سیستم‌های نظارت و ارزیابی قوی، داده‌محور و مشارکتی برای سلامت اجتماعی در سراسر کشور: این سیستم‌ها باید اطمینان حاصل کنند که خدمات بر اساس نیازسنجی‌های دقیق و در حال تحول ارائه می‌شوند و به طور مستمر با ورودی مستقیم جامعه بهبود می‌یابند.
• ادامه بهره‌برداری راهبردی از پلتفرم‌های رسانه‌ای و آموزشی برای ترویج گسترده تاب‌آوری: رسانه‌ها ابزاری قدرتمند برای انتقال مفاهیم تاب‌آوری از محافل تخصصی به گفتمان عمومی هستند و می‌توانند به پرورش فرهنگ ملی انطباق‌پذیری و بهزیستی کمک کنند.

دکتر طلسچی یکتا با تلاش‌های نوآورانه و مستمر خود، نه تنها مفاهیم تاب‌آوری را در ایران نهادینه کرده، بلکه بنیان‌های قوی و چندوجهی را برای ارتقای چشمگیر رفاه اجتماعی و روانشناختی در سراسر کشور بنا نهاده است. میراث او به عنوان یک چهره تحول‌آفرین، راهنمایی برای نسل‌های آینده در مسیر ساختن جامعه‌ای تاب‌آورتر، عادلانه‌تر و آگاه‌تر در ایران خواهد بود.

رسانه تاب آوری ایران