حرفه‌ای‌سازی ناتمام مددکاری اجتماعی در ایران
فهرست عناوین مطلب
حرفه‌ای‌سازی ناتمام مددکاری اجتماعی در ایران: درخواستی برای حاکمیت یکپارچه
مددکاری اجتماعی در ایران حوزه‌ای حیاتی اما پراکنده است که بدون یک نهاد حاکمیتی روشن و متمرکز فعالیت می‌کند. با وجود وجود انجمن‌های متعدد کشوری و استانی، این حرفه فاقد یک نظام یکپارچه و تخصصی برای نظارت بر استانداردها، اخلاق و عملکرد خود است. این وضعیت منجر به چالش‌های قابل توجهی در توسعه حرفه‌ای، مقررات و اثربخشی کلی خدمات مددکاری اجتماعی در سراسر کشور شده است.
این مطلب به بررسی چشم‌انداز فعلی مددکاری اجتماعی ایران، نقش نهادهای حرفه‌ای کلیدی آن، و تلاش‌های مداوم برای یک ساختار سازمانی منسجم می‌پردازد.
چشم‌انداز کنونی: مجموعه‌ای از انجمن‌ها
چندین انجمن کلیدی در جامعه مددکاری اجتماعی ایران نقش دارند که هر کدام تمرکز و اعضای خاص خود را دارند. برجسته‌ترین این انجمن‌ها عبارتند از انجمن مددکاران اجتماعی ایران و انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران.
- انجمن مددکاران اجتماعی ایران: این انجمن یکی از قدیمی‌ترین و تأثیرگذارترین نهادهای حرفه‌ای است. عضویت آن شامل فارغ‌التحصیلان مددکاری اجتماعی و همچنین افراد غیرمتخصص است که به صورت افتخاری همکاری می‌کنند. با این حال، دامنه فعالیت آن عمدتاً محدود به اعضایش است و به عنوان یک نهاد نظارتی جامع برای کل حرفه عمل نمی‌کند.
- انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران: این انجمن بر توسعه علمی و حرفه‌ای فارغ‌التحصیلان مددکاری اجتماعی، از مقطع کارشناسی تا دکتری، تمرکز دارد. مانند همتای خود، نفوذ آن عمدتاً به اعضایش محدود می‌شود و فاقد اختیارات لازم برای تعیین استانداردهای سراسری است.
یک نهاد مهم دیگر کانون کلینیک‌های مددکاری اجتماعی کشور است که از نظر تاریخی با چالش‌های خاص خود روبرو بوده است. این کانون نماینده کلینیک‌های خصوصی مددکاری اجتماعی است که مجوز فعالیت خود را از سازمان بهزیستی کشور دریافت کرده‌اند. تاریخچه آن با دوره‌های فعالیت و رکود مشخص شده و در حال حاضر در حال احیای مجدد است.
چالش خودمختاری و پویایی‌های بین انجمن‌ها
یک مسئله اصلی در جامعه مددکاری اجتماعی ایران، عدم استقلال بین این گروه‌های حرفه‌ای مختلف است. در حالت ایده‌آل، این انجمن‌ها باید به صورت مستقل فعالیت کنند تا رقابتی سالم را پرورش داده و به طور جمعی اهداف مددکاری اجتماعی را پیش ببرند. با این حال، واقعیت کاملاً متفاوت بوده است.
انجمن مددکاران اجتماعی ایران از نظر تاریخی، چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم، نفوذ قابل توجهی بر کانون کلینیک‌های مددکاری اجتماعی داشته است. این امر مانع از این شده که کانون کلینیک‌ها هویت مستقل خود را ایجاد کند.
این نفوذ اغلب نتیجه حضور نمایندگان شعب انجمن مددکاران اجتماعی در هیئت مدیره‌های کانون‌های استانی کلینیک‌ها است. اگرچه این موضوع لزوماً با نیت سوء نبوده، اما این هم‌پوشانی، کار را برای کانون کلینیک‌ها برای ترسیم مسیری مستقل دشوار کرده و اغلب به عدم موفقیت در تلاش‌های آن منجر شده است.
حضور قوی و نفوذ نمایندگان شعب استانی انجمن مددکاران اجتماعی به طور ناخواسته شرایطی را ایجاد کرده که این افراد شانس بیشتری برای موفقیت در انتخابات مجامع کانون های استانی مراکز مددکاری اجتماعی کشور داشته باشند و همین موضوع، مرزهای مسئولیت و اختیار را مبهم کرده است.
وعده برآورده‌نشده یک نظام یکپارچه
سال‌ها تلاش‌های هماهنگی برای تأسیس یک نهاد حرفه‌ای یکپارچه، مانند سازمان نظام مددکاری اجتماعی ایران صورت گرفته است. هدف این سازمان فراهم کردن یک ساختار حاکمیتی روشن و تخصصی برای همه مددکاران اجتماعی در کشور بود، شبیه به سیستم‌هایی که برای حرفه‌های دیگری مانند پزشکی یا مهندسی وجود دارد. با این حال، این تلاش‌ها به طور مداوم با شکست موافقت شده و اغلب به دلیل کاستی‌ها یا نقایص در ساختارهای پیشنهادی به تصویب نرسیده‌اند. نبود چنین سیستمی، این حرفه را بدون یک مرجع واحد برای صدور مجوز حرفه‌ای، نظارت اخلاقی و کنترل کیفیت رها کرده است.
نکات کلیدی و راه پیش رو
حرفه مددکاری اجتماعی در ایران در یک دوراهی قرار دارد. در حالی که انجمن‌های مجزا و متخصصان متعهد سخت در تلاش برای خدمت به مردم هستند، فقدان یک نهاد حاکمیتی یکپارچه، خودمختار و تخصصی، این حوزه را عقب نگه داشته است. پراکندگی موجود و تعارضات بین انجمن‌ها نیاز فوری به یک رویکرد جدید را برجسته می‌کند.
برای حرکت رو به جلو، یک مُدل جدید برای حاکمیت حرفه‌ای مورد نیاز است—مدلی که به استقلال هر گروه حرفه‌ای احترام بگذارد و در عین حال یک نهاد نظارتی مستقل و فراگیر تأسیس کند. این کار نه تنها تعارضات موجود را حل خواهد کرد، بلکه یک چارچوب روشن برای توسعه حرفه‌ای، عملکرد اخلاقی و پاسخگویی عمومی نیز فراهم می‌کند. تنها در این صورت است که مددکاری اجتماعی در ایران می‌تواند به پتانسیل کامل خود دست یابد و به طور مؤثر نیازهای شهروندانش را برطرف کند.
