تحول در آموزش مدیریت مورد: رویکردی نوین برای کلینیک‌های مددکاری اجتماعی در ایران
فهرست عناوین مطلب
تحول در آموزش مدیریت مورد: رویکردی نوین برای کلینیک‌های مددکاری اجتماعی در ایران
مدیریت مورد (Case Management) یکی از ارکان اصلی مددکاری اجتماعی نوین است که هدف آن ارائه خدمات جامع و هماهنگ به مددجویان با نیازهای پیچیده است.
اجرای مؤثر این رویکرد در کلینیک‌های مددکاری اجتماعی کشور، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و متناسب با واقعیت‌های موجود است.
تجربیات گذشته نشان می‌دهد که دوره‌های آموزشی مدیریت مورد، با چالش‌های جدی روبرو بوده و نیاز به بازنگری اساسی دارند. در این مقاله، به بررسی محورهای کلیدی برای تدوین و اجرای یک برنامه آموزشی موفق و کاربردی می‌پردازیم.
چالش‌های گذشته در اجرای آموزش مدیریت مورد
همانطور که اشاره شد، دوره‌های گذشته مدیریت مورد، به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند مشاوره طلاق و شبه‌خانواده، با مشکلاتی روبرو بوده‌اند که مانع از اثربخشی کامل آن‌ها شده است. این چالش‌ها عبارتند از:
- فراموشی واقعیت میدانی: محتوای آموزشی و فرم‌های مورد استفاده، بیش از حد تئوریک و نامتناسب با شرایط واقعی کار در کلینیک‌ها بوده است. تکمیل فرم‌های حجیم و وقت‌گیر، زمان ارزشمند مددکاران را که باید صرف کار مستقیم با مددجویان می‌شد، هدر می‌داد.
- فشارهای زمانی و خانوادگی: دوره‌های کارورزی در بستر شبکه‌های اجتماعی، مدیران کلینیک‌ها را تا پاسی از شب درگیر می‌کرد و این مسئله علاوه بر ایجاد فشار کاری، نارضایتی‌های خانوادگی را نیز به دنبال داشت. این وضعیت با مفهوم تعادل میان کار و زندگی، که برای سلامت روان مدیران ضروری است، در تضاد کامل بود.
- ضعف در انتقال دانش عملی: رویکرد آموزشی صرفاً علمی و تئوریک، باعث عدم ایجاد درک و نگرش صحیح نسبت به مفهوم مدیریت مورد در مددکاران شد. این مسئله باعث شد تا هدف اصلی این دوره‌ها، یعنی توانمندسازی عملی مددکاران، محقق نگردد.
- برخورد نامناسب برخی مدرسین: نوع تعامل و برخورد برخی مدرسین با شرکت‌کنندگان نیز، عامل نارضایتی بوده و فضای یادگیری را تحت‌تأثیر قرار داده است.
محورهای اساسی برای برنامه‌ریزی نوین آموزش مدیریت مورد
برای طراحی یک برنامه آموزشی موفق و کارآمد، لازم است که از تجربیات گذشته درس گرفته و با رویکردی نوین، به نیازهای واقعی جامعه مددکاری اجتماعی پاسخ دهیم.
- بومی‌سازی و تناسب با شرایط جغرافیایی: محتوای آموزشی باید متناسب با نیازها و چالش‌های خاص هر منطقه جغرافیایی کشور تدوین شود. نیازهای یک کلینیک در یک شهر بزرگ با نیازهای یک کلینیک در یک منطقه روستایی یا محروم، متفاوت است. آموزش‌ها باید با در نظر گرفتن این تفاوت‌ها، ابزارهای مناسب را به مددکاران ارائه دهند.
- تمرکز بر کاربرد عملی و کاهش بوروکراسی: برنامه‌ها باید فرم‌محور نباشند و بر روی مهارت‌های عملی مورد نیاز مددکاران در کار با افراد، گروه‌ها و خانواده‌ها تمرکز کنند. فرآیند مستندسازی باید ساده و کارآمد باشد تا مددکار بتواند وقت خود را صرف ارائه خدمات مؤثر به مددجو نماید.
- مدیریت زمان و احترام به زندگی شخصی: دوره‌های آموزشی، به‌ویژه بخش‌های کارورزی، باید در زمان‌های معقول و با رعایت تعادل میان کار و زندگی شخصی مدیران و مددکاران برگزار شوند. استفاده از روش‌های آموزشی انعطاف‌پذیر مانند آموزش ترکیبی (Blended Learning) می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد.
- تغییر نگرش به مدیریت مورد: هدف اصلی دوره‌های آموزشی باید ایجاد درک و نگرش جدید و صحیح نسبت به مدیریت مورد باشد. این کار با استفاده از مدرسین مجرب و توانمند که علاوه بر دانش نظری، تجربه عملی غنی نیز دارند، امکان‌پذیر است. آموزش باید به مددکاران بیاموزد چگونه یک برنامه مداخله‌ای جامع را برای مددجو طراحی و اجرا کنند.
- استفاده از زمان برای پژوهش و آسیب‌شناسی: دوره توقف فعالیت کلینیک‌های مددکاری اجتماعی، فرصت مناسبی برای انجام مطالعات زیربنایی و پژوهش در زمینه علل عدم موفقیت آن‌ها بود. اکنون با احیای مجدد این مراکز، لازم است که با تشکیل کارگروه‌های تخصصی، علل توقف فعالیت کلینیک‌ها و جایگزینی آن‌ها با مراکز مثبت زندگی را به طور دقیق بررسی کرد. این آسیب‌شناسی دقیق می‌تواند از تکرار اشتباهات گذشته جلوگیری کرده و زمینه را برای فعالیت پایدار و موفق کلینیک‌های مددکاری اجتماعی فراهم کند.
نتیجه‌گیری
احیای دوباره کلینیک‌های مددکاری اجتماعی، فرصتی طلایی برای اصلاح رویکردهای گذشته و ایجاد یک نظام آموزشی و اجرایی کارآمد و مؤثر است.
با تمرکز بر بومی‌سازی آموزش‌ها، کاهش بوروکراسی، احترام به زندگی شخصی مددکاران و بهره‌گیری از پژوهش‌های زیربنایی، می‌توان دوره‌های آموزشی مدیریت مورد را به ابزاری قدرتمند برای ارتقاء سطح خدمات مددکاری اجتماعی در کشور تبدیل کرد.
این رویکرد نه تنها به توانمندسازی مددکاران کمک می‌کند، بلکه در نهایت، به ارائه خدمات بهتر و جامع‌تر به مددجویان و ارتقاء سلامت اجتماعی در کشور منجر خواهد شد.
