انجمن‌های مددکاری اجتماعی در ایران

انجمن‌های مددکاری اجتماعی در ایران

پژوهشی از دکتر جواد طلسچی یکتا: بنیانگذار وبسایت مددکاری اجتماعی ایرانیان

انجمن‌های مددکاری اجتماعی در ایران: تاریخچه، وضعیت کنونی و میزان تأثیرگذاری در جامعه مددکاری اجتماعی کشور

چکیده

این مقاله به بررسی جامع انجمن‌های صنفی مددکاری اجتماعی در ایران می‌پردازد و تاریخچه پیدایش، وضعیت کنونی و میزان تأثیرگذاری آن‌ها را در جامعه مددکاری اجتماعی کشور تحلیل می‌کند. مددکاری اجتماعی در ایران با تلاش‌های پیشگامانه خانم ستاره فرمانفرماییان و تأسیس آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی در سال ۱۳۳۶ (۱۹۵۷-۱۹۵۸) بنیان نهاده شد که منجر به شکل‌گیری نهادهای حرفه‌ای کلیدی نظیر انجمن مددکاران اجتماعی ایران (ISWA)، انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران (ISASW) و کانون کلینیک‌های مددکاری اجتماعی (CSWC) گردید. این گزارش سیر تحول این انجمن‌ها، فعالیت‌های جاری آن‌ها در حوزه‌های سیاست‌گذاری اجتماعی، توسعه حرفه‌ای و واکنش به بحران‌ها را تشریح می‌کند. همچنین، میزان تأثیرگذاری آن‌ها بر جامعه مددکاری اجتماعی و سیاست‌های کلان کشور مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در نهایت، چالش‌های موجود، به ویژه عدم انسجام داخلی و شناخت عمومی ناکافی، و فرصت‌های پیش‌رو برای ارتقاء جایگاه و اثربخشی این حرفه در ایران مورد بحث قرار می‌گیرد.

مقدمه

مددکاری اجتماعی به عنوان یک خدمت حرفه‌ای، بر پایه دانش و مهارت‌های خاص استوار است و هدف آن کمک به افراد، گروه‌ها و جوامع برای دستیابی به استقلال شخصی، اجتماعی و رضایت فردی و جمعی است.۱ در پیشبرد هر رشته تخصصی، نقش انجمن‌های حرفه‌ای حیاتی است. این نهادها مسئول تعیین استانداردهای اخلاقی، ترویج توسعه حرفه‌ای، دفاع از منافع حرفه و تأثیرگذاری بر سیاست‌های رفاه اجتماعی هستند. ظهور این انجمن‌ها اغلب با پیچیدگی‌های جوامع صنعتی مرتبط است، جایی که مددکاری اجتماعی برای حل مشکلات ناشی از صنعتی شدن و برنامه‌های رفاهی پس از جنگ جهانی اول پدید آمد.۱

در ایران، تاریخچه مددکاری اجتماعی به بیش از شش دهه می‌رسد.۲ معرفی و نهادینه شدن این حرفه به طور جدایی‌ناپذیری با نام

خانم ستاره فرمانفرماییان گره خورده است. وی که از یک خانواده برجسته سیاسی و اقتصادی برخاسته بود، با وجود سنت‌های خانوادگی و تحمل مشکلات فراوان، برای تحصیل به آمریکا سفر کرد.۴ در آنجا، به جای جامعه‌شناسی یا روانشناسی که رویکردهای صرفاً نظری داشتند، جذب رشته مددکاری اجتماعی شد که هم رویکرد علمی به مسائل اجتماعی داشت و هم با اقدام اجتماعی (Social Action) در صدد حل معضلات زندگی افراد به خصوص نیازمندان بود.۴ فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی، مشاوره و خدمات اجتماعی وی از سال ۱۳۳۶ تا ۱۳۵۷ (۱۹۵۷-۱۹۷۸) در ایران، او را به عنوان بنیان‌گذار رشته مددکاری اجتماعی در کشور مطرح می‌سازد.۴ تلاش‌های پیگیرانه او در شناساندن این رشته و نقش تعیین‌کننده مددکاران اجتماعی در حل مشکلات جامعه در حال گذار ایران، با وجود موانع و تنگناهای سخت، به تأسیس

آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی در پایان سال ۱۳۳۶ (۱۹۵۷-۱۹۵۸) در جوار ساختمان وزارت کار و امور اجتماعی انجامید.۲ این رویداد نقطه آغازین آموزش رسمی مددکاری اجتماعی و زمینه‌ساز سازماندهی حرفه‌ای در کشور بود. این مسیر نشان می‌دهد که مددکاری اجتماعی به عنوان یک حرفه رسمی، نه از دل تحولات صنعتی بومی، بلکه به عنوان یک مدل وارداتی از جوامع صنعتی غربی به ایران معرفی شد. انتخاب آگاهانه خانم فرمانفرماییان برای تمرکز بر جنبه عملی و اقدام‌محور مددکاری اجتماعی، نشان از تلاش برای انطباق این رشته با نیازهای خاص جامعه ایرانی دارد. این رویکرد انطباقی در مراحل اولیه، چالش‌هایی را در پذیرش محلی و تخصیص منابع ایجاد کرده است که بر رشد و درک عمومی از این حرفه و انجمن‌های آن تأثیر گذاشته است. علاوه بر این، شکل‌گیری اولیه این رشته در ایران، نه یک حرکت گسترده دولتی یا اجتماعی، بلکه نتیجه دیدگاه و پشتکار یک فرد متعهد بود. این امر نشان می‌دهد که حرفه‌ای‌سازی اولیه مددکاری اجتماعی در ایران تا حد زیادی یک فرآیند از بالا به پایین یا شخصیت‌محور بوده است.

هدف این مقاله، ارائه یک تحلیل پژوهشی جامع از انجمن‌های صنفی مددکاری اجتماعی در ایران است. این تحلیل بر تاریخچه پیدایش، وضعیت عملیاتی کنونی و میزان تأثیرگذاری آن‌ها بر جامعه مددکاری اجتماعی ملی و سیاست‌های اجتماعی گسترده‌تر تمرکز دارد. ساختار این مقاله، خواننده را از مسیر تاریخی، چشم‌انداز کنونی انجمن‌های کلیدی، فعالیت‌های متنوع آن‌ها، و ارزیابی تأثیر، چالش‌ها و چشم‌اندازهای آتی هدایت می‌کند.

تاریخچه پیدایش مددکاری اجتماعی و انجمن‌های صنفی در ایران

۱. ریشه‌های اولیه و بنیان‌گذاری مددکاری اجتماعی در ایران

معرفی رسمی مددکاری اجتماعی در ایران، ارتباط ناگسستنی با فعالیت‌های خانم ستاره فرمانفرماییان دارد. فعالیت‌های او از سال ۱۳۳۶ تا ۱۳۵۷ (۱۹۵۷-۱۹۷۸) به عنوان بنیان‌گذار این رشته شناخته می‌شود.۴ وی پس از تحصیل در رشته مددکاری اجتماعی در ایالات متحده، با روحیه‌ای عمل‌گرا و اشتیاق فراوان به خدمت به انسان‌های آسیب‌دیده و نیازمند، به ایران بازگشت.۴ تلاش‌های او در شناساندن این رشته و نقش تعیین‌کننده مددکاران اجتماعی در حل مشکلات اجتماعی جامعه در حال گذار ایران، منجر به تأسیس

آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی در سال ۱۳۳۶ (۱۹۵۷-۱۹۵۸) شد.۲ این مؤسسه نقش محوری در تربیت اولین نسل از مددکاران اجتماعی حرفه‌ای در کشور ایفا کرد. شایان ذکر است که مددکاری اجتماعی به عنوان یک حرفه متمایز، پس از جنگ جهانی اول در جوامع صنعتی و برای حل مشکلات ناشی از صنعتی شدن، مانند برنامه‌های رفاهی کارگران، در سطح جهانی پدید آمد.۱ نیاز به تخصص برای اجرای این برنامه‌ها، تقاضا برای مددکاران اجتماعی آموزش‌دیده را ایجاد کرد.۱ بنابراین، پذیرش این حرفه در ایران، بخشی از روند جهانی حرفه‌ای‌سازی رفاه اجتماعی بود.

۲. شکل‌گیری اولین تشکل‌های حرفه‌ای: انجمن مددکاران اجتماعی ایران

انجمن مددکاران اجتماعی ایران (ISWA)، قدیمی‌ترین و برجسته‌ترین نهاد حرفه‌ای در این حوزه، ریشه‌های خود را در تأسیس کانون مددکاران اجتماعی در سال ۱۳۴۰ (۱۹۶۱) می‌یابد.۵ این کانون با همت گروهی از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی شکل گرفت که نشان‌دهنده تکامل طبیعی از آموزش آکادمیک به سازماندهی و حمایت حرفه‌ای است. انقلاب اسلامی (۱۳۵۷) و جنگ تحمیلی (۱۳۵۹-۱۳۶۷) به طور قابل توجهی فعالیت‌های ISWA را مختل کرد، همانند بسیاری از سازمان‌های غیردولتی دیگر در کشور، که منجر به دوره‌ای از بی‌ثباتی و کاهش فعالیت شد.۵ با این حال، بازگشت ثبات و آرامش پس از دوران دفاع مقدس، زمینه را برای از سرگیری فعالیت‌های ISWA فراهم آورد. گام مهم در رسمیت یافتن مجدد آن، دریافت مجوز رسمی فعالیت در سال ۱۳۷۱ (۱۹۹۲-۱۹۹۳) تحت عنوان “انجمن مددکاران اجتماعی ایران” از کمیسیون ماده ۱۰ قانون فعالیت احزاب و جمعیت‌ها بود.۵ این رویداد، فصلی جدید و رسمی را برای انجمن رقم زد.

۳. تحولات تاریخی و تأثیر رویدادهای ملی

دوره پس از جنگ تحمیلی، ثبات لازم را برای ISWA فراهم کرد تا نه تنها خود را بازسازی کند، بلکه فعالیت‌های خود را نیز گسترش دهد. در طول فعالیت‌های مجدد خود، انجمن به طور مداوم در مجامع علمی و حرفه‌ای مختلف حضور داشته است.۶ یک نقطه عطف مهم که نشان‌دهنده تعهد ISWA به استانداردهای جهانی و همکاری بین‌المللی است، عضویت آن در

فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی (IFSW) در اواخر سال ۱۳۹۱ (۲۰۱۲-۲۰۱۳) بود.۵ این وابستگی، مددکاری اجتماعی ایران را به جامعه حرفه‌ای جهانی متصل می‌کند. ISWA همچنین با موفقیت شعبات مختلفی را در تقریباً تمام استان‌های ایران تأسیس کرده است ۶، که نشان‌دهنده گسترش ملی و ظرفیت عملیاتی غیرمتمرکز آن است.

مأموریت اصلی انجمن در طول زمان تکامل یافته و شامل حوزه‌های حیاتی مانند کمک به سیاست‌گذاری اجتماعی در کشور، حساس‌سازی و آگاه‌سازی عمومی جامعه در راستای گسترش سلامت اجتماعی و تقویت جایگاه صنفی و منزلتی حرفه مددکاری اجتماعی است.۵ این تحول، درک عمیق‌تری از نقش آن فراتر از صرفاً یک گردهمایی حرفه‌ای را منعکس می‌کند. پایداری و ظرفیت انطباق‌پذیری این سازمان حرفه‌ای در مواجهه با چالش‌های ملی، قابل توجه است. تاریخچه انجمن مددکاران اجتماعی ایران به وضوح نشان می‌دهد که با وجود تأسیس در سال ۱۳۴۰ و سپس مواجهه با دوره طولانی از بی‌ثباتی ناشی از انقلاب و جنگ، این انجمن توانسته است فعالیت‌های خود را از سر بگیرد و در سال ۱۳۷۱ مجوز فعالیت مجدد را کسب کند.

این الگوی اختلال و احیای متعاقب، به جای انحلال کامل، به شدت نشان‌دهنده نیاز عمیق به چنین نهاد حرفه‌ای در جامعه مددکاری اجتماعی و ظرفیت انطباق ذاتی آن است. این پایداری بیانگر آن است که هویت حرفه‌ای و انگیزه جمعی برای حمایت و توسعه در میان مددکاران اجتماعی ایران به اندازه‌ای قوی بوده که توانسته است در برابر بی‌ثباتی‌های شدید سیاسی و اجتماعی مقاومت کند. این امر نشان می‌دهد که سازمان‌های حرفه‌ای، حتی در محیط‌های چالش‌برانگیز، می‌توانند به عنوان لنگرگاهی برای یک رشته عمل کنند و تداوم آن را حفظ کرده و در صورت فراهم شدن شرایط، به ظهور مجدد آن کمک کنند. این مسیر تاریخی، گواهی بر اهمیت پایدار اقدام جمعی برای پیشرفت حرفه‌ای است.

علاوه بر این، رابطه دیالکتیکی بین رویدادهای کلان سیاسی و توسعه حرفه‌ای خرد نیز آشکار است. اسناد موجود به صراحت بیان می‌کنند که انقلاب و جنگ، انجمن را تحت تأثیر “تنش‌ها و ناآرامی‌ها” قرار داده است.۵ در مقابل، “بازگشت ثبات و آرامش پس از دفاع مقدس” ۶ به عنوان شرط لازم برای دریافت مجوز فعالیت مجدد انجمن معرفی شده است. این امر یک ارتباط علی مستقیم بین رویدادهای کلان سیاسی و اجتماعی ملی (بی‌ثباتی، جنگ، ثبات پس از جنگ) و مسیر توسعه حرفه‌ای (رکود، احیا، رسمیت‌بخشی) برقرار می‌کند.

توسعه انجمن‌های مددکاری اجتماعی در ایران را نمی‌توان جدای از تاریخ اجتماعی-سیاسی گسترده‌تر کشور درک کرد. رشد، رکود و ظهور مجدد آن‌ها عمیقاً با بستر ملی در هم تنیده است. این بدان معناست که عوامل بیرونی به طور قابل توجهی فرصت‌ها و محدودیت‌ها را برای سازمان‌های حرفه‌ای شکل می‌دهند. برای مددکاری اجتماعی، این به معنای آن است که توانایی آن برای تأثیرگذاری بر جامعه نیز به فضای سیاسی و اجتماعی حاکم بستگی دارد، که لزوم تعامل استراتژیک با دولت و جامعه مدنی را برجسته می‌سازد.

جدول ۱: نقاط عطف تاریخی در توسعه مددکاری اجتماعی و انجمن‌های صنفی در ایران

انجمن‌های صنفی مددکاری اجتماعی در ایران: ساختار و اهداف

چشم‌انداز حرفه‌ای مددکاری اجتماعی در ایران عمدتاً توسط سه نهاد متمایز اما مکمل شکل گرفته است: انجمن مددکاران اجتماعی ایران (ISWA)، انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران (ISASW) و کانون کلینیک‌های مددکاری اجتماعی کشور (CSWC).۵ این سازمان‌ها به طور جمعی با هدف پیشبرد حرفه از طریق طیف وسیعی از فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و خدمات مستقیم، شامل مداخلات پیشگیرانه، درمانی و بازتوانی برای افراد، خانواده‌ها و جوامع، فعالیت می‌کنند.۵ وجود این سه انجمن متمایز نشان‌دهنده بلوغ و تخصص‌گرایی فزاینده در حرفه مددکاری اجتماعی در ایران است. این تفکیک وظایف (انجمن مددکاران برای حمایت عمومی و سیاست‌گذاری، انجمن علمی برای پژوهش و آموزش، و کانون کلینیک‌ها برای عمل بالینی و ارائه خدمات) یک مسیر تکاملی رایج برای حرفه‌های تثبیت شده در سطح جهانی است. این تخصص‌گرایی امکان تلاش‌های هدفمندتر و کارآمدتر را در حوزه‌های مختلف مددکاری اجتماعی فراهم می‌کند و به تخصص عمیق‌تر و حمایت یا ارائه خدمات متمرکزتر منجر می‌شود. این امر نشان‌دهنده درک فزاینده از نقش‌ها و محیط‌های متنوع در این حرفه است که فراتر از یک درک یکپارچه حرکت می‌کند.

۱. انجمن مددکاران اجتماعی ایران

انجمن مددکاران اجتماعی ایران (ISWA)، با ریشه‌های تاریخی عمیق خود که به سال ۱۳۴۰ بازمی‌گردد ۵، به عنوان یک سازمان غیردولتی و علمی-حرفه‌ای فعالیت می‌کند.۶ مأموریت اصلی آن چندوجهی است: مشارکت فعال در سیاست‌گذاری اجتماعی کشور، حساس‌سازی و آگاه‌سازی عمومی جامعه در راستای گسترش سلامت اجتماعی، و مهم‌تر از همه، تقویت جایگاه صنفی و منزلتی مددکاری اجتماعی به عنوان یک حرفه یاورانه.۵

این انجمن تعاملات و همکاری‌های گسترده‌ای با طیف متنوعی از نهادهای دولتی و غیردولتی دارد. این نهادها شامل وزارتخانه‌هایی مانند وزارت راه و شهرسازی، نهادهای انتظامی مانند نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، انجمن‌های دانشگاهی مانند انجمن جامعه‌شناسی ایران و سازمان‌های بشردوستانه مانند سازمان جوانان هلال احمر می‌شوند.۶ نکته قابل توجه این است که نمایندگان ISWA در جلسات کلیدی سیاست‌گذاری و مشورتی در نهادهای تصمیم‌گیرنده از جمله ستاد مبارزه با مواد مخدر، سازمان بهزیستی کشور، شورای اجتماعی وزارت کشور و مرجع ملی حقوق کودک وزارت دادگستری حضور فعال دارند.۶ این مشارکت، نشان‌دهنده تعامل مستقیم و تأثیرگذار در حکمرانی و تدوین سیاست‌های ملی است.

یکی از ارکان اصلی جایگاه کنونی ISWA، مشارکت فعال بین‌المللی آن است. این انجمن در اواخر سال ۱۳۹۱ (۲۰۱۲-۲۰۱۳) به عضویت فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی (IFSW) درآمد.۵ این وابستگی، همکاری‌های بین‌المللی قابل توجهی را تسهیل کرده است، از جمله میزبانی کنگره بین‌المللی “۶۰ سال مددکاری اجتماعی در ایران” در سال ۱۳۹۶ (۲۰۱۷) با مشارکت مستقیم مقامات IFSW و کارشناسان بین‌المللی مددکاری اجتماعی.۸ ISWA همچنین در کمیته اخلاق IFSW در منطقه آسیا-اقیانوسیه نقش دارد و در کمیته سازمان ملل حضور فعال دارد ۹، که نشان‌دهنده تعهد آن به استانداردهای حرفه‌ای جهانی و حمایت بین‌المللی است. علاوه بر مشارکت در سیاست‌گذاری، ISWA یک نهاد پیشرو در سازماندهی همایش‌ها، سمینارها و نشست‌های تخصصی متعدد در سراسر کشور است که بر مسائل اجتماعی مختلف تمرکز دارند.۶ گستره فعالیت آن از طریق نمایندگی‌های استانی در تقریباً تمام استان‌ها نیز توسعه یافته است.۶ در حال حاضر، انجمن در حال سازماندهی مجدد خود و تشکیل کارگروه‌های تخصصی مختلف برای ورود تخصصی‌تر به حوزه‌های اساسی امور اجتماعی است.۶

۲. انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران

انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران (ISASW) مجوز رسمی فعالیت خود را در سال ۱۳۸۱ (۲۰۰۲-۲۰۰۳) دریافت کرد. این مجوز بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱-۱۹۹۲) و تأیید کمیسیون انجمن‌های علمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی صادر شد.۵ برخلاف نقش گسترده‌تر حرفه‌ای و حمایتی ISWA، فعالیت‌های ISASW صرفاً به حوزه‌های علمی، تحقیقاتی، تخصصی و فنی محدود می‌شود.۵

برنامه‌های اصلی آن بر پیشرفت آکادمیک و پژوهشی متمرکز است. این برنامه‌ها شامل ارائه خدمات آموزشی و پژوهشی، تقویت همکاری با سایر مؤسسات علمی و آکادمیک، بازنگری و به‌روزرسانی متون و برنامه‌های پژوهشی، و انتشار کتب و نشریات علمی می‌شود.۵ علاوه بر این، ISASW در تأیید صلاحیت مسئولین کلینیک‌های مددکاری اجتماعی، حمایت از مددکاران شاغل در مراکز دولتی و غیردولتی، و نظارت بر جلوگیری از تخلف در جایگاه حرفه‌ای مددکاران اجتماعی نقش دارد.۵ ساختار حاکمیتی انجمن شامل مجمع عمومی، هیئت مدیره و بازرس است.۵ این انجمن از زمان تأسیس خود در سال ۱۳۸۱، شش مجمع عمومی تشکیل داده است.۵

“پژوهشنامه مددکاری اجتماعی” که به صورت فصلی توسط دانشگاه علامه طباطبائی منتشر می‌شود، به عنوان یک بستر آکادمیک مهم عمل می‌کند. این نشریه دسترسی آزاد و داوری دو سو ناشناس دارد و مقالات علمی را در حوزه‌های مختلف از جمله مددکاری اجتماعی، رفاه اجتماعی، سلامت اجتماعی، امنیت اجتماعی، مسائل اجتماعی و هنجارها منتشر می‌کند.۱۰ این تعهد به تولیدات علمی، نقش انجمن‌ها را در پیشبرد عمل مبتنی بر شواهد و انتشار دانش در این حوزه برجسته می‌سازد.

۳. کانون کلینیک‌های مددکاری اجتماعی کشور

کانون کلینیک‌های مددکاری اجتماعی کشور (CSWC) به عنوان یک سازمان غیردولتی و تنها تشکل صنفی اختصاصی مراکز مددکاری اجتماعی در سراسر کشور فعالیت می‌کند.۱۱ این کانون در ابتدا در سال ۱۳۸۶ (۲۰۰۷-۲۰۰۸) با اخذ مجوز از وزارت کشور و سازمان بهزیستی تأسیس شد.۵ اهداف اولیه آن شامل انسجام‌بخشی، ایجاد هماهنگی، وحدت رویه و حمایت از کلینیک‌های مددکاری اجتماعی در سراسر کشور بود.۵ بازتأسیس بعدی در سال ۱۳۸۹ (۲۰۱۰-۲۰۱۱) تحت عنوان “کانون سراسری مراکز مددکاری اجتماعی کل کشور” و مجدداً با مجوز سازمان بهزیستی کشور انجام شد.۱۲

CSWC یک شبکه قابل توجه را نمایندگی می‌کند که شامل تقریباً ۳۵۰ تا ۴۰۰ کلینیک مددکاری اجتماعی و ۲۵ کانون استانی در سراسر ایران است.۱۲ این کلینیک‌ها، تحت نظارت و با مجوز سازمان بهزیستی کشور، طیف متنوعی از خدمات تخصصی مددکاری اجتماعی را ارائه می‌دهند. حوزه‌های تمرکز آن‌ها شامل توانمندسازی جمعیت‌های آسیب‌پذیر مانند زنان سرپرست خانوار، رسیدگی به نیازهای کودکان در معرض خطر و بی‌سرپرست، ارائه حمایت و توانبخشی به افراد درگیر اعتیاد، ارائه خدمات تخصصی برای کاهش طلاق و ارائه مشاوره عمومی مددکاری اجتماعی است.۱۲

فعالیت‌های کانون به سمت تسهیل و ارتقاء خدمات حرفه‌ای مددکاری اجتماعی هدایت می‌شود. این فعالیت‌ها شامل انعقاد تفاهم‌نامه و قرارداد با سازمان‌های دولتی و خصوصی، ارائه خدمات در زمان بحران‌های طبیعی به افراد آسیب‌دیده، برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی تخصصی، استفاده از ظرفیت‌های کلینیک‌های مددکاری اجتماعی در تقویت تعاملات جهانی، آموزش مددکاران اجتماعی و حضور در همایش‌ها و کنفرانس‌های داخلی و خارجی می‌شود.۵

مددکاری اجتماعی در ایران، نه تنها به عنوان یک رشته دانشگاهی و حرفه‌ای، بلکه به عنوان یک نیروی فعال در ارائه خدمات و تسهیل‌گری اجتماعی عمل می‌کند. این نقش دوگانه، بیانگر ماهیت بسیار کاربردی و عملی مددکاری اجتماعی در ایران است. این وضعیت نشان می‌دهد که این انجمن‌ها به عنوان پل‌های حیاتی عمل می‌کنند که استانداردهای حرفه‌ای و دانش آکادمیک را با ارائه خدمات عملی و اجرای سیاست‌ها مرتبط می‌سازند. این مشارکت مستقیم در ارائه خدمات می‌تواند به طور قابل توجهی مشروعیت، نفوذ و ارتباط آن‌ها را در سیستم رفاه اجتماعی ملی افزایش دهد. با این حال، این نقش دوگانه می‌تواند به محدودیت منابع یا، در برخی موارد، به محو شدن مرزها بین حمایت از حرفه و ارائه مستقیم خدمات منجر شود که ممکن است بر استقلال یا تمرکز آن‌ها تأثیر بگذارد.

جدول ۲: انجمن‌های اصلی مددکاری اجتماعی در ایران: ساختار و تمرکز

وضعیت حال حاضر و فعالیت‌های کلیدی انجمن‌ها

۱. فعالیت‌های پژوهشی، آموزشی و ترویجی

پژوهشنامه مددکاری اجتماعی که توسط دانشگاه علامه طباطبائی منتشر می‌شود، به عنوان یک بستر آکادمیک برجسته عمل می‌کند. این نشریه فصلی با دسترسی آزاد و داوری دو سو ناشناس، طیف وسیعی از موضوعات از جمله مددکاری اجتماعی، رفاه اجتماعی، سلامت اجتماعی، امنیت اجتماعی، مسائل اجتماعی و هنجارها را پوشش می‌دهد.۱۰ مقالات اخیر نشان‌دهنده پرداختن به مسائل معاصر مانند رابطه استفاده از فضای مجازی و سرمایه اجتماعی در افراد دارای معلولیت، تأثیر باورهای فراشناختی بر پریشانی عاطفی در بیماران سرطانی، و اثرات همه‌گیری کووید-۱۹ بر روابط اجتماعی دانش‌آموزان است.۱۰ این تعهد به تولیدات علمی، نقش انجمن‌ها را در پیشبرد عمل مبتنی بر شواهد و انتشار دانش در این حوزه برجسته می‌سازد.

هر دو انجمن مددکاران اجتماعی ایران و انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران در سازماندهی و میزبانی سمینارها، کارگاه‌ها و همایش‌های ملی متعدد بسیار فعال هستند.۵ به عنوان مثال، می‌توان به کارگاه‌های تخصصی در مورد مداخلات مددکاری اجتماعی برای کودکان آسیب‌دیده از طلاق والدین ۱۳، همایش‌های ملی روز مددکار اجتماعی با موضوعاتی مانند “مددکاری اجتماعی و سیاست‌گذاری توانمندسازانه” ۱۵، و نشست‌های تخصصی در مورد چالش‌های حرفه‌ای مددکاران اجتماعی در ایران اشاره کرد.۱۷ این فعالیت‌ها برای توسعه حرفه‌ای مستمر، تبادل دانش و ترویج بهترین شیوه‌ها در میان متخصصان و دانشگاهیان حیاتی هستند.

انجمن‌ها به طور فعال در ابتکارات آگاهی عمومی با هدف بهبود درک جامعه از مسائل اجتماعی و نقش مددکاری اجتماعی مشارکت دارند. این شامل تلاش‌هایی برای کاهش انگ مرتبط با بیماری‌های روانپزشکی است که به عنوان یک چالش گسترده جهانی و ملی شناخته می‌شود.۱۳ آن‌ها همچنین روابط انسانی سالم و گفت‌وگوی خانوادگی را ترویج می‌دهند.۱۹ علاوه بر این، به طور منظم گزارش‌های تحلیلی منتشر کرده و مصاحبه‌هایی در مورد مسائل اجتماعی حیاتی مانند حاشیه‌نشینی، فرزندکشی، نقش اورژانس اجتماعی، کودکان کار و بی‌تفاوتی اجتماعی انجام می‌دهند ۲۰، که به گفتمان عمومی کمک کرده و جامعه را نسبت به این مشکلات حساس می‌سازند.

۲. تعامل با نهادهای دولتی، عمومی و خیریه‌ها

نمایندگان انجمن مددکاران اجتماعی ایران با مشارکت فعال در جلسات سیاست‌گذاری و مشورتی با نهادهای دولتی کلیدی، مانند ستاد مبارزه با مواد مخدر، سازمان بهزیستی کشور، شورای اجتماعی وزارت کشور و مرجع ملی حقوق کودک، نفوذ قابل توجهی از خود نشان می‌دهند.۶ این مشارکت مستقیم، نقش آن‌ها را به عنوان مشاوران متخصص و حامیان در شکل‌دهی سیاست‌های اجتماعی ملی برجسته می‌سازد.

انجمن‌ها در طیف گسترده‌ای از همکاری‌ها و مشارکت‌ها با نهادهای دولتی، عمومی و غیردولتی فعالیت می‌کنند. این نهادها شامل وزارت راه و شهرسازی، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، انجمن جامعه‌شناسی ایران و سازمان جوانان هلال احمر می‌شوند.۶ آن‌ها همچنین تفاهم‌نامه‌هایی با مؤسسات عمومی مهم مانند ساترا، صداوسیما و سازمان آموزش و پرورش استثنایی منعقد می‌کنند ۹، که نشان‌دهنده گستره وسیع و همکاری‌های بین‌بخشی آن‌ها است.

مددکاران اجتماعی، با حمایت سازمانی انجمن‌های خود، نقش “سازنده، ماندگار و مؤثر” در واکنش به بحران‌های بزرگ ملی ایفا کرده‌اند. نمونه‌های برجسته شامل مشارکت آن‌ها در سیل‌های ویرانگر سال ۱۳۹۸ (۲۰۱۹-۲۰۲۰) و تأثیر گسترده همه‌گیری کووید-۱۹ است.۲۱ آن‌ها حمایت‌های روان‌شناختی و اجتماعی حیاتی را به جمعیت‌های آسیب‌دیده ارائه می‌دهند ۱۹، و کانون کلینیک‌های مددکاری اجتماعی نیز به صراحت در ارائه خدمات در زمان بحران‌های طبیعی مشارکت دارد.۵

انجمن‌ها به طور فعال از حضور و ادغام اجباری مددکاران اجتماعی در مؤسسات عمومی کلیدی مانند مدارس حمایت می‌کنند.۱۹ آن‌ها همچنین ظرفیت‌های قانونی موجود برای مددکاری اجتماعی در سیستم قضایی را برجسته می‌سازند و بر پتانسیل استفاده بیشتر از این ظرفیت‌ها با وجود استفاده کنونی ناکافی تأکید دارند ۲۲، که نشان‌دهنده تلاش برای به رسمیت شناختن و ادغام حرفه‌ای گسترده‌تر است.

این فعالیت‌های گسترده نشان می‌دهد که انجمن‌های مددکاری اجتماعی در ایران صرفاً نهادهای حرفه‌ای داخلی نیستند، بلکه به طور استراتژیک خود را به عنوان منابع متخصص و بازیگران کلیدی جامعه مدنی معرفی می‌کنند. مشارکت مداوم آن‌ها در گفت‌وگوهای سیاسی، واکنش فعال به بحران‌های ملی، گزارش‌های تحلیلی در مورد مسائل اجتماعی و کمپین‌های آگاهی عمومی، همگی به یک استراتژی آگاهانه برای مرتبط و تأثیرگذار بودن فراتر از اعضای خود اشاره دارد. این موقعیت‌یابی استراتژیک، مشروعیت و پتانسیل تأثیرگذاری آن‌ها را افزایش می‌دهد. با نشان دادن کاربرد عملی خود در addressing چالش‌های مبرم اجتماعی و ارائه دیدگاه‌های تخصصی، آن‌ها می‌توانند به رسمیت شناخته شوند و نفوذ بیشتری در تأثیرگذاری بر سیاست و افکار عمومی کسب کنند. این امر نشان‌دهنده حرکت به سمت نقشی برون‌گرا و اجتماعی‌تر است که با تعاریف جهانی مدرن مددکاری اجتماعی که بر اقدام و تغییر اجتماعی تأکید دارند، همسو است.۳

۳. گزارش‌ها و رویدادهای مهم اخیر

انجمن مددکاران اجتماعی ایران به طور منظم گزارش‌های عملکرد سالانه جامعی (به عنوان مثال، برای سال ۱۳۹۸/۲۰۱۹-۲۰۲۰) منتشر می‌کند که فعالیت‌های متنوع و مسائل مالی آن‌ها را تشریح می‌کند. این گزارش‌ها اغلب به واکنش‌های آن‌ها به بلایای طبیعی و بحران‌های بزرگ ملی می‌پردازند.۲۱ علاوه بر این، انجمن گزارش‌های دوره‌ای در مورد وضعیت اجتماعی ایران منتشر می‌کند که به طور خاص با هدف اطلاع‌رسانی و تأثیرگذاری بر سیاست‌گذاری ملی تهیه می‌شوند.۷

رویدادهای مهم اخیر شامل سی و هشتمین همایش روز ملی مددکار اجتماعی است که در دی ماه ۱۴۰۲ (ژانویه ۲۰۲۴) با موضوع “مددکاری اجتماعی و سیاست‌گذاری توانمندسازانه” برگزار شد.۱۵ رویداد قابل توجه دیگر، نشست “چالش‌های صنفی مددکاری اجتماعی ایران” بود که در دی ماه ۱۴۰۳ (دسامبر ۲۰۲۴) برگزار شد.۱۷ سایر گردهمایی‌های اخیر شامل کنگره توانبخشی کودکان ۱۴ و سمپوزیوم‌های مختلف در مورد توانمندسازی بین نسلی و بهزیستی پایدار است.۱۴

انجمن مددکاران اجتماعی ایران حضور بین‌المللی قوی خود را حفظ کرده و به طور فعال در جلسات منطقه‌ای فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی (IFSW) در منطقه آسیا-اقیانوسیه شرکت می‌کند. در این مجامع، آن‌ها گزارش‌هایی از فعالیت‌های خود ارائه می‌دهند، تجربیات خود را (به عنوان مثال، در مورد کووید-۱۹) به اشتراک می‌گذارند و در بحث‌های مربوط به استانداردهای بین‌المللی اخلاق، حقوق بشر و آموزش مددکاری اجتماعی شرکت می‌کنند.۸

انجمن‌ها به طور فعال به رویدادهای جاری و مسائل اجتماعی مبرم واکنش نشان می‌دهند. این شامل پرداختن به تأثیر جنگ بر معیشت کارگران و جمعیت‌های آسیب‌پذیر است.۱۴ آن‌ها همچنین بیانیه‌های همبستگی و محکومیت در مورد اقدامات تأثیرگذار بر غیرنظامیان در مناطق درگیری صادر می‌کنند ۱۴، که نشان‌دهنده تعهد آن‌ها به عدالت اجتماعی در مقیاس گسترده‌تر است.

این گزارش‌ها و فعالیت‌ها نشان‌دهنده شبکه گسترده‌ای از همکاری‌ها با سازمان‌های دولتی، عمومی و غیردولتی است. در حالی که این امر نشان‌دهنده تعامل و گستره وسیع فعالیت آن‌ها است، به این معناست که انجمن‌ها با مأموریت‌های متنوعی عمل می‌کنند و باید روابط پیچیده‌ای را با ذینفعان متعدد مدیریت کنند. به عنوان مثال، نقش انجمن مددکاران اجتماعی ایران در سیاست‌گذاری با تمرکز کانون کلینیک‌ها بر خدمات بالینی متفاوت است، با این حال هر دو با سازمان بهزیستی کشور همکاری می‌کنند. در حالی که همکاری گسترده پتانسیل آن‌ها را برای تأثیرگذاری و دسترسی به منابع افزایش می‌دهد، ممکن است به چالش‌هایی در حفظ یک صدای حرفه‌ای واحد، مدیریت انتظارات متنوع یا حتی تضعیف تلاش‌های اصلی حمایتی آن‌ها منجر شود. نیاز به “سازماندهی مجدد” و تشکیل “کارگروه‌های تخصصی در موضوعات اساسی حوزه امور اجتماعی” در انجمن مددکاران اجتماعی ایران ۶ نشان‌دهنده تلاشی داخلی برای مدیریت این پیچیدگی و اطمینان از اقدام متمرکز با وجود گستره تعاملات آن‌ها است. این شبکه گسترده همچنین آن‌ها را در برابر تغییرات در اولویت‌های دولتی یا تأمین مالی آسیب‌پذیر می‌سازد.

میزان تأثیرگذاری انجمن‌ها در جامعه مددکاری اجتماعی کشور

۱. نقش در سیاست‌گذاری اجتماعی و توانمندسازی

رهبری انجمن مددکاران اجتماعی ایران، به ویژه رئیس آن، سید حسن موسوی چلک، به طور مداوم بر ارتباط عمیق مطالعات مددکاری اجتماعی و سیاست‌گذاری اجتماعی تأکید می‌کند. او مفاهیم، نظریه‌ها و رویکردهای مشترک در هر دو حوزه را در چارچوب نظام رفاه اجتماعی برجسته می‌سازد.۲ مددکاران اجتماعی به دلیل تعامل مستقیم با مسائل اجتماعی، جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات ارزشمند، و بهره‌گیری از درک جامع علوم اجتماعی، رویکردهای عملی و پژوهش‌های تجربی، در موقعیت منحصر به فردی برای تأثیرگذاری بر سیاست‌ها قرار دارند.۲

توانمندسازی به عنوان یک حوزه محوری در سیاست‌گذاری اجتماعی شناخته شده است که مددکاری اجتماعی نقش حیاتی در آن ایفا می‌کند. این تأکید با اسناد سیاست‌گذاری ملی مختلف، از جمله قانون اساسی ایران، همسو است.۲ رویکردهای نوین مددکاری اجتماعی از تمرکز صرف بر فرد یا مؤسسه به سمت مدل جامعه‌محور تغییر جهت می‌دهند و بر تأثیرگذاری بر سیاست‌هایی که توانمندسازی را در سراسر جامعه ترویج می‌کنند، تأکید دارند.۲

مشارکت فعال انجمن مددکاران اجتماعی ایران در جلسات مشورتی و تصمیم‌گیری نهادهای دولتی کلیدی، مانند ستاد مبارزه با مواد مخدر، سازمان بهزیستی کشور، شورای اجتماعی وزارت کشور و مرجع ملی حقوق کودک ۶، شواهد ملموسی از تعامل مستقیم آن در شکل‌دهی سیاست‌های اجتماعی ملی ارائه می‌دهد. آن‌ها بسته‌های سیاستی پیشنهادی را به طور فعال ارائه می‌دهند که برای دستیابی به توانمندسازی و ارتقاء نتایج سلامت اجتماعی طراحی شده‌اند.۲

یکی از حوزه‌های مهم تأثیرگذاری که اخیراً برجسته شده است، نقش مددکاران اجتماعی در میانجی‌گری است. موضوع “مددکاری اجتماعی و میانجی‌گری: تغییر به سمت آینده‌ای صلح‌آمیزتر” برای همایش روز ملی مددکار اجتماعی سال ۱۴۰۲ انتخاب شد.۲۳ این ابتکار بر ضرورت مهارت‌های میانجی‌گری مددکاران اجتماعی در حل اختلافات و توانمندسازی افراد از طریق مشارکت فعال آن‌ها در فرآیندهای حل تعارض تأکید دارد.۲۳ این امر نشان‌دهنده یک حوزه سیاستی خاص و تأثیرگذار است که مددکاری اجتماعی می‌تواند به رفاه جامعه کمک کند.

۲. ارتقاء جایگاه حرفه‌ای و آگاهی عمومی

با وجود اینکه مددکاری اجتماعی یک رشته دانشگاهی تخصصی است که تا مقطع دکترا در ایران ارائه می‌شود ۱، این اذعان وجود دارد که این حرفه هنوز به جایگاه شایسته خود در کشور دست نیافته است.۷ انجمن‌ها، به ویژه انجمن مددکاران اجتماعی ایران، به طور فعال برای تقویت جایگاه حرفه‌ای و اجتماعی مددکاری اجتماعی تلاش می‌کنند.۵

انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران (ISASW) به طور فعال در تلاش برای کاهش انگ گسترده مرتبط با بیماری‌های روانپزشکی مشارکت دارد و این را به عنوان یک چالش حیاتی جهانی و ملی به رسمیت می‌شناسد.۱۳ این مداخله مستقیم با هدف بهبود درک عمومی، تشویق افراد به دنبال درمان بودن و تقویت ادغام اجتماعی بیشتر برای افراد آسیب‌دیده است.

به عنوان عضوی از فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی (IFSW)، انجمن مددکاران اجتماعی ایران با استانداردهای جهانی برای عملکرد مددکاری اجتماعی، از جمله کدهای اخلاقی و دستورالعمل‌های رفتار حرفه‌ای، همسو است.۲۵ مشارکت انجمن در کمیته اخلاق IFSW 9، نشان‌دهنده تعهد آن به حفظ و ترویج این استانداردهای حرفه‌ای بین‌المللی در داخل کشور است و بدین ترتیب اعتبار و یکپارچگی حرفه را افزایش می‌دهد.

انجمن‌ها به طور فعال از طریق مصاحبه‌های رسانه‌ای، گزارش‌های تحلیلی و بیانیه‌های عمومی در مورد مسائل اجتماعی مختلف در گفتمان عمومی مشارکت دارند.۱۹ این تلاش‌ها برای افزایش آگاهی عمومی، حساس‌سازی جامعه نسبت به مشکلات اجتماعی و برجسته ساختن مشارکت‌های حیاتی مددکاران اجتماعی در حل آن‌ها طراحی شده‌اند.

۳. پاسخگویی به بحران‌ها و مسائل اجتماعی

مددکاران اجتماعی، با حمایت و بسیج انجمن‌های حرفه‌ای خود، نقش “سازنده، ماندگار و مؤثر” در واکنش به بحران‌های بزرگ ملی ایفا کرده‌اند. این شامل مشارکت حیاتی آن‌ها در سیل‌های ویرانگر سال ۱۳۹۸ (۲۰۱۹-۲۰۲۰) و چالش‌های گسترده ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹ است.۲۱ مداخلات آن‌ها کاربرد عملی و ماهیت ضروری مددکاری اجتماعی را در شرایط اضطراری ملی برجسته می‌سازد.

انجمن‌ها و کلینیک‌های مددکاری اجتماعی وابسته به آن‌ها، خدمات تخصصی و حیاتی را به طیف متنوعی از جمعیت‌های آسیب‌پذیر ارائه می‌دهند. این خدمات شامل توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، رسیدگی به نیازهای پیچیده کودکان در معرض خطر، ارائه حمایت و توانبخشی به افراد درگیر اعتیاد و ارائه خدماتی با هدف کاهش نرخ طلاق است.۱۲ آن‌ها همچنین به مسائل اجتماعی گسترده‌تری مانند کودکان کار ۱۰ و حمایت از حقوق و رفاه سالمندان می‌پردازند.۲۲

تأکید بر کاهش انگ سلامت روان ۱۳ و ارائه حمایت‌های روان‌اجتماعی به افراد آسیب‌دیده از بلایا ۱۹، نقش مهم انجمن‌ها را در ارتقاء سلامت روان و بهزیستی در جامعه، به ویژه در زمان بحران، برجسته می‌سازد.

۴. چالش‌ها و موانع پیش‌رو

یکی از چالش‌های حیاتی و خودشناخته‌شده، عدم انسجام داخلی و کار گروهی در میان خود مددکاران اجتماعی است. این امر به صورت تقسیم‌بندی‌هایی بین دانشگاهیان و متخصصان، سطوح مختلف تحصیلی (کارشناسی ارشد در مقابل کارشناسی)، متخصصان سازمان بهزیستی در مقابل سایر بخش‌ها، متخصصان دولتی در مقابل خصوصی، و حتی بین خود مددکاران اجتماعی و کلینیک‌ها ظاهر می‌شود.۲۷ این تکه‌تکه شدن داخلی به صراحت با پیشرفت کند و عدم شناخت گسترده حرفه مرتبط است.۲۷

با وجود تاریخچه‌ای که بیش از پنج دهه به طول انجامیده است، هنوز کمبود مداومی در شناخت عمومی و درک مشارکت‌های منحصر به فرد مددکاری اجتماعی وجود دارد.۷ این حرفه هنوز به “جایگاه شایسته” خود متناسب با عمق آکادمیک و اهمیت اجتماعی خود دست نیافته است.۷

چارچوب‌های قانونی و ظرفیت‌های موجود در سیستم قضایی وجود دارد که می‌تواند به طور قابل توجهی از مداخلات مددکاری اجتماعی، به ویژه در مورد کودکان و نوجوانان، بهره‌مند شود.۹ با این حال، این مقررات قانونی در حال حاضر به طور ناکافی مورد استفاده قرار می‌گیرند و پتانسیل تأثیرگذاری حرفه را در حوزه‌های حیاتی محدود می‌کنند.

این حوزه به طور مداوم با تغییر ماهیت نیازهای جامعه، مسائل اجتماعی نوظهور و گروه‌های هدف در حال تحول مواجه است. این امر مستلزم بازنگری و انطباق مداوم روش‌های کاری جدید، و ایجاد تغییرات قابل توجه در سطوح آموزشی، اجرایی، سیاست‌گذاری، مدیریتی و ساختاری است، به ویژه در پرتو تعاریف جدید جهانی مددکاری اجتماعی.۳

مسائل اجتماعی در سطح کلان مانند حاشیه‌نشینی گسترده ۲۰، اعتیاد ۲۹، و تأثیرات نامطلوب سیاست‌های اقتصادی ۱۵ همچنان چالش‌های عظیمی را ایجاد می‌کنند. این مشکلات پیچیده اغلب منابع و ظرفیت‌های انجمن‌ها و متخصصان مددکاری اجتماعی را تحت فشار قرار می‌دهند.

در یک سو، اسناد موجود به وضوح نشان می‌دهند که انجمن‌های مددکاری اجتماعی، به ویژه انجمن مددکاران اجتماعی ایران، به طور فعال در سیاست‌گذاری مشارکت دارند، در جلسات مشورتی با نهادهای دولتی سطح بالا حضور می‌یابند، و رهبری آن‌ها توانایی قوی برای تأثیرگذاری بر سیاست‌ها را بر اساس داده‌ها و تخصص انباشته بیان می‌کند.۲ این امر نشان‌دهنده درجه‌ای از شناخت و نفوذ سازمانی است. در سوی دیگر، چندین سند به صراحت ابراز تأسف می‌کنند که مددکاری اجتماعی در ایران به “جایگاه شایسته” خود دست نیافته و از کمبود شناخت عمومی گسترده رنج می‌برد.۷ علاوه بر این، خودارزیابی انتقادی در ۲۷ به تقسیم‌بندی‌های داخلی شدید و عدم “با هم بودن” در میان خود مددکاران اجتماعی اشاره دارد. این امر یک پارادوکس مهم ایجاد می‌کند: این حرفه و انجمن‌های آن بر سطح سازمانی و تخصصی نفوذ دارند و توسط نهادهای دولتی مورد مشورت قرار می‌گیرند و به بحث‌های سیاستی کمک می‌کنند. با این حال، این نفوذ به آگاهی عمومی گسترده یا هویت حرفه‌ای قوی و متحد در میان اعضای آن تبدیل نمی‌شود. این نشان می‌دهد که نفوذ آن‌ها ممکن است بیشتر فنی یا تخصصی باشد تا ناشی از درک عمومی گسترده یا یک جبهه حرفه‌ای منسجم. تکه‌تکه شدن داخلی ۲۷ به عنوان یک مانع حیاتی عمل می‌کند و مانع از تحقق کامل قدرت جمعی و دیده شدن عمومی آن‌ها می‌شود، با وجود تعاملات خارجی و تلاش‌های سیاستی آن‌ها.

۵. فرصت‌ها و چشم‌انداز آینده

تعریف جهانی به‌روز شده مددکاری اجتماعی، که بر تغییر اجتماعی، انسجام اجتماعی، و توانمندسازی و آزادی افراد تأکید دارد ۳، چارچوبی قوی را برای مددکاری اجتماعی ایران فراهم می‌کند تا شیوه‌ها، برنامه‌های درسی و تعاملات سیاستی خود را بازنگری کند و از ارتباط و اثربخشی مستمر آن در مقیاس جهانی اطمینان حاصل کند.

فراخوان ملی انجمن مددکاران اجتماعی ایران برای شناسایی چالش‌ها و ارائه راهکارها در مددکاری اجتماعی، با دعوت از مشارکت گسترده دانشگاهیان، متخصصان، دانشجویان و سایر حرفه‌ها ۳، فرصت مهمی برای اصلاح داخلی، برنامه‌ریزی استراتژیک و تقویت وحدت از طریق خرد جمعی را فراهم می‌کند.

پیش‌بینی‌های بین‌المللی (به عنوان مثال، از اداره آمار کار ایالات متحده) نشان‌دهنده رشد قابل توجه مشاغل در مددکاری اجتماعی در آینده است ۲۸، که نشان‌دهنده روندی جهانی است که می‌تواند به افزایش فرصت‌ها و تقاضا برای متخصصان مددکاری اجتماعی در ایران منجر شود، به ویژه با افزایش پیچیدگی‌های اجتماعی.

افزایش استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در عمل مددکاری اجتماعی به عنوان یک روند حیاتی شناسایی شده است که مزایای قابل توجهی برای بهبود ارائه خدمات، ارتقاء ارتباطات و ساده‌سازی مدیریت داده‌ها ارائه می‌دهد.۲۸ این امر فرصتی برای نوآوری و کارایی را فراهم می‌کند.

همکاری مستمر و گسترده با فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی (IFSW) و سایر نهادهای بین‌المللی ۸ فرصت‌های ارزشمندی را برای تبادل دانش، اتخاذ بهترین شیوه‌های بین‌المللی و افزایش دیده شدن و اعتبار جهانی مددکاری اجتماعی ایران فراهم می‌کند.

تمرکز نوظهور بر خودمراقبتی و بهزیستی حرفه‌ای برای مددکاران اجتماعی ۲۸ یک فرصت حیاتی برای رسیدگی به مسائلی مانند فرسودگی شغلی است که پایداری و اثربخشی بلندمدت نیروی کار مددکاری اجتماعی را تضمین می‌کند.

ارتباط ذاتی بین مددکاری اجتماعی و سیاست اجتماعی ۲ یک فرصت قابل توجه برای انجمن‌ها باقی می‌ماند تا نفوذ خود را در شکل‌دهی برنامه‌های رفاه ملی، استراتژی‌های توسعه اجتماعی و اصلاحات قانونی عمیق‌تر کنند.

جدول ۳: میزان تأثیرگذاری و چالش‌های کلیدی انجمن‌های مددکاری اجتماعی در ایران

یکی از مشکلات اصلی که مانع پیشرفت و شناخت عمومی مددکاری اجتماعی می‌شود، عدم انسجام داخلی شدید در این حرفه است. سند ۲۷ با طرح این سوال که “چرا مددکاران خانه ندارند؟” به طور خودانتقادی، عدم پیشرفت و شناخت مددکاری اجتماعی را پس از ۵۴ سال به عدم توانایی در کار گروهی و عدم پذیرش متقابل در میان مددکاران اجتماعی نسبت می‌دهد. این سند به طور دقیق به تقسیم‌بندی‌های خاصی اشاره می‌کند: “اساتید در مقابل دانشجویان”، “کارشناسان ارشد در مقابل کارشناسان”، “دانشگاهیان در مقابل بهزیستی”، “دولتی در مقابل آزاد”، “مددکاران خدماتی در مقابل مددکاران”، “کلینیک‌ها در مقابل کلینیک‌ها”، “دانشجویان در مقابل دانشجویان” و حتی “استاد در مقابل استاد”. این خودانتقادی مفصل به شدت نشان می‌دهد که تکه‌تکه شدن داخلی نه یک مسئله جزئی، بلکه یک مشکل بنیادی و فراگیر است. این عدم انسجام داخلی (کمبود کار گروهی، پذیرش متقابل و انسجام حرفه‌ای) به عنوان علت مستقیم ناتوانی حرفه در پیشرفت و کسب شناخت گسترده اجتماعی معرفی می‌شود. این بدان معناست که با وجود ارزش ذاتی مددکاری اجتماعی، تعاملات سیاستی و وابستگی‌های بین‌المللی آن، قدرت جمعی و صدای عمومی این حرفه به شدت توسط این شکاف‌های داخلی تضعیف شده است. بنابراین، غلبه بر این تقسیم‌بندی‌های داخلی، تقویت حس قوی‌تر از هویت حرفه‌ای مشترک و ترویج اقدام مشارکتی در میان زیرگروه‌های مختلف در جامعه مددکاری اجتماعی، نه تنها مطلوب، بلکه پیش‌نیازهای حیاتی برای دستیابی به تأثیر بیشتر، بهبود درک عمومی و تحقق پتانسیل کامل مددکاری اجتماعی در ایران است. فراخوان ملی برای شناسایی چالش‌ها ۳ پاسخی مستقیم، هرچند نوپا، به این ضعف داخلی شناخته شده است.

نتیجه‌گیری و پیشنهادات

مددکاری اجتماعی در ایران، با ریشه‌هایی که به تلاش‌های پیشگامانه خانم ستاره فرمانفرماییان و تأسیس آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی در دهه ۱۳۳۰ شمسی بازمی‌گردد، مسیری پرفراز و نشیب را طی کرده است. انجمن‌های صنفی کلیدی نظیر انجمن مددکاران اجتماعی ایران، انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران و کانون کلینیک‌های مددکاری اجتماعی کشور، هر یک با مأموریت‌های متمایز اما مکمل، در پیشبرد این حرفه نقش‌آفرینی می‌کنند. این انجمن‌ها از طریق فعالیت‌های پژوهشی، آموزشی، ترویجی، و تعامل گسترده با نهادهای دولتی و غیردولتی، به طور فزاینده‌ای در سیاست‌گذاری اجتماعی مشارکت داشته و در مواجهه با بحران‌های ملی، خدمات حیاتی ارائه داده‌اند. عضویت انجمن مددکاران اجتماعی ایران در فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی نیز گامی مهم در جهت همسویی با استانداردهای جهانی و توسعه همکاری‌های بین‌المللی بوده است.

با این حال، ارزیابی کلی نشان می‌دهد که با وجود پتانسیل قابل توجه و مشارکت‌های برجسته در رفاه اجتماعی و سیاست‌گذاری (به ویژه در مداخلات بحران، مشاوره تخصصی و توسعه آکادمیک)، تأثیر کلی و شناخت حرفه‌ای مددکاری اجتماعی در ایران همچنان با محدودیت‌هایی مواجه است. این محدودیت عمدتاً ناشی از تقسیم‌بندی‌های داخلی persistent در میان خود مددکاران اجتماعی و عدم درک گسترده عمومی از ارزش چندوجهی این حرفه است. این انجمن‌ها به طور مؤثر به عنوان پل‌های حیاتی بین دانش آکادمیک، عمل حرفه‌ای و سیاست‌گذاری دولتی عمل می‌کنند، اما در تلاش مداوم برای ادغام کامل اجتماعی و وحدت حرفه‌ای داخلی هستند.

برای توسعه آتی و افزایش نفوذ این انجمن‌ها، پیشنهادهای زیر ارائه می‌شود:

• تقویت انسجام داخلی و هویت حرفه‌ای: لازم است ابتکارات ملموسی برای تقویت وحدت، کار گروهی و پذیرش متقابل در میان مددکاران اجتماعی با تخصص‌ها، سوابق تحصیلی و بخش‌های استخدامی مختلف اتخاذ شود. این امر می‌تواند شامل ایجاد مجامع بین‌سازمانی برای گفت‌وگو، ترویج پروژه‌های مشترک پژوهشی و عملی، و توسعه برنامه‌های مربی‌گری برای پر کردن شکاف‌های موجود باشد.
• ارتقاء روابط عمومی و ارتباطات استراتژیک: توصیه می‌شود کمپین‌های آگاهی عمومی هدفمندتر و پایدارتری توسعه و اجرا شود. این کمپین‌ها باید نقش‌های متنوع، ارزش و مبانی اخلاقی مددکاری اجتماعی را به وضوح بیان کنند و هدف آن‌ها آموزش عموم مردم، بهبود شناخت حرفه‌ای و رفع تصورات غلط باشد.
• حداکثرسازی نفوذ سیاستی و ادغام قانونی: پیشنهاد می‌شود تعامل فعال و گسترده با نهادهای قانون‌گذاری و اجرایی ادامه یابد. این شامل بهره‌گیری از تخصص انجمن‌ها و داده‌های انباشته شده برای نه تنها واکنش به ابتکارات سیاستی، بلکه برای پیشنهاد و شکل‌دهی فعالانه سیاست‌های اجتماعی، به ویژه در حوزه‌های قانونی کم‌کاربرد مانند حمایت از کودکان و میانجی‌گری قضایی است.
• انطباق پویا با استانداردهای جهانی و نیازهای نوظهور: بر اهمیت بازنگری و انطباق مستمر برنامه‌های درسی آموزشی، مدل‌های عملی و دستورالعمل‌های اخلاقی مددکاری اجتماعی در راستای تعریف جهانی در حال تحول این حرفه تأکید می‌شود. این امر تضمین می‌کند که مددکاری اجتماعی ایران در مواجهه با چالش‌های اجتماعی جدید و پیچیده، مرتبط، مؤثر و رقابتی در سطح جهانی باقی بماند.
• ادغام استراتژیک فناوری: از ادغام بیشتر و سیستماتیک فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در عمل مددکاری اجتماعی و فعالیت‌های عملیاتی انجمن‌ها حمایت می‌شود. این می‌تواند ارائه خدمات را بهبود بخشد، کانال‌های ارتباطی بین اعضا را ارتقاء دهد، مدیریت داده‌ها را برای پژوهش و حمایت‌گری تسهیل کند و دسترسی را گسترش دهد.
• اولویت‌بندی بهزیستی و حمایت حرفه‌ای: توصیه می‌شود توجه و سرمایه‌گذاری بیشتری در برنامه‌ها و منابع اختصاص‌یافته به خودمراقبتی و بهزیستی حرفه‌ای مددکاران اجتماعی صورت گیرد. رسیدگی به مسائلی مانند فرسودگی شغلی برای حفظ استعدادها، حفظ کیفیت حرفه‌ای و تضمین پایداری و اثربخشی بلندمدت نیروی کار مددکاری اجتماعی ضروری است.
• بهبود جمع‌آوری داده‌ها و اندازه‌گیری تأثیر: پیشنهاد می‌شود روش‌های سیستماتیک‌تری برای جمع‌آوری و انتشار عمومی داده‌های جامع در مورد عضویت، فعالیت‌ها و، مهم‌تر از همه، تأثیر قابل اندازه‌گیری مداخلات انجمن‌ها اجرا شود. این امر شواهد قوی‌تری از مشارکت‌های آن‌ها ارائه خواهد داد و حمایت‌گری و بسیج منابع مؤثرتری را تسهیل خواهد کرد.

منابع مورداستناد

1. تاریخچه مددکاری و ضرورت وجود آن در صنعت – مددکاری اجتماعی, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، http://madadkari2009.blogfa.com/post/21
2. مددکاران اجتماعی توانایی نقش‌آفرینی در سیاستگذاری‌ها را دارند – ایرنا, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://www.irna.ir/news/85711616/%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF
3. چالش‌های مددکاری اجتماعی در ایران شناسایی می شود, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://socialwork.ir/%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%86%D8%A7/
4. یادی از بنیانگذار حرفه مددکاری اجتماعی در ایران – ویستا, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://vista.ir/m/a/vdv81
5. اصناف مددکاری اجتماعی ایران (قسمت اول) – مجله اینترنتی مددکاری …, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://www.madadkarnews.ir/introduction-to-the-social-workers-guild/
6. معرفی انجمن مددکاران اجتماعی ایران, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://socialwork.ir/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/
7. حوزه اجتماعی دغدغه سیاست گذاران نیست/مددکاران در هیچ یک از پست های مدیریتی سازمان بهزیستی حضور ندارند! – پرتال امام خمینی, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، http://www.imam-khomeini.ir/fa/n89997/%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C_%D8%AF%D8%BA%D8%AF%D8%BA%D9%87_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%87%DB%8C%DA%86_%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B2_%D9%BE%D8%B3%D8%AA_%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_
8. کنگره بین‌المللی ۶۰ سال مددکاری اجتماعی در ایران با حضور مدیران فدراسیون جهانی – عطنا, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://atna.atu.ac.ir/fa/news/161722/%DA%A9%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87-%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C-%DB%B6%DB%B0-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D8%AD%D8%B6%D9%88%D8%B1-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C
9. گزارش حضور انجمن مددکاران اجتماعی ایران در بیست‌وششمین نشست منطقه‌ای آسیا و اقیانوسیه, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://www.khabaronline.ir/news/1609487/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%AD%D8%B6%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%88%D8%B4%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%B4%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87-%D8%A7%DB%8C
10. پژوهشنامه مددکاری اجتماعی, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://rjsw.atu.ac.ir/
11. کانون ما؛ تشکل صنفی کلینیک های مددکاری اجتماعی کشور چگونه باشد؟, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://iraniansocialworkers.ir/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%A7%D8%9B-%D8%AA%D8%B4%DA%A9%D9%84-%D8%B5%D9%86%D9%81%DB%8C-%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%86%DB%8C%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C/
12. کانون کلینیک های مددکاری اجتماعی ، تنها تشکل صنفی مراکز مددکاری اجتماعی کل کشور, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://www.madadkarnews.ir/the-center-for-social-work-clinics-is-the-only-trade-union-organization-in-the-countrys-social-work-centers/
13. اخبار نشریه – فصلنامه علمی پژوهشی مددکاری اجتماعی, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://socialworkmag.ir/page/43/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D9%86%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%87
14. انجمن مددکاران اجتماعی ایران, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://socialwork.ir/
15. ۱۴۰۳ – انجمن مددکاران اجتماعی ایران, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://socialwork.ir/2024/
16. انجمن – انجمن مددکاران اجتماعی ایران, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://socialwork.ir/category/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86/
17. نشست “چالش های صنفی مددکاری اجتماعی ایران” برگزار می شود – خانه اندیشمندان علوم انسانی, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://ihht.ir/c/%D9%86%D8%B4%D8%B3%D8%AA_%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4_%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D9%86%D9%81%DB%8C_%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DB%8C_%D8%B4%D9%88%D8%AF
18. این زن رشته دانشگاهی مددکاری اجتماعی را تاسیس کرد/ بررسی چالش‌ها مددکاری در ایران – خبرآنلاین, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://42833314.khabarban.com/
19. انجمن مددکاران اجتماعی ایران – خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://www.mehrnews.com/tag/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86%20%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86%20%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%20%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86?dy=6&mn=2&ms=0&pi=1&yr=1398
20. گزارشات تحلیلی – انجمن مددکاران اجتماعی ایران, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://socialwork.ir/category/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C/
21. گزارش عملکرد انجمن مددکاران اجتماعی ایران در سال ۱۳۹۸ – انجمن مددکاران …, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://socialwork.ir/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7-3/
22. دی ۲۰۲۳ – انجمن مددکاران اجتماعی ایران, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://socialwork.ir/2023/10/
23. فروردین ۲۰۲۴ – انجمن مددکاران اجتماعی ایران, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://socialwork.ir/2024/01/
24. امور بین الملل – انجمن مددکاران اجتماعی ایران, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://socialwork.ir/category/%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C-%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/
25. مددکاری اجتماعی بین المللی چیست؟ – سیویلیکا, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/6615/
26. بین المللی مددکاران اجتماعی فدراسیون جدید اساسنامه, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://socialwork.ir/wp-content/uploads/2019/02/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86.pdf
27. مددکاری اجتماعی و چالش های آن, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://zaerisw.blogfa.com/category/1?p=8
28. چگونه مددکاری اجتماعی در سال ۲۰۲۳ تغییر کرد؟, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://www.madadkarnews.ir/%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D9%84-2023-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%9F/
29. گزارش خبری همایش کشوری روز مددکار اجتماعی سال ۱۴۰۲ – موسسه خیریه آسا, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://asibdidegan.com/gozarsh-hamuyehs-keshvri-mamdadkari/
30. چالش‌های مددکاری اجتماعی در ایران شناسایی می شود, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، http://socialworkyazd.blogfa.com/post/67
31. انجمن مددکاران اجتماعی ایران محله جمالزاده تهران؛ آدرس، تلفن، ساعت کاری | نقشه و مسیریاب بلد, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://balad.ir/p/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-tehran-nei-jamalzadeh_office-complex-4c0hpoBwdBkz6e
32. انجمن ملی مددکاران اجتماعی – ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C
33. هم گرایی سیاست اجتماعی و مددکاری اجتماعی:آموزه هایی برای ایران(مقاله علمی وزارت علوم), زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://ensani.ir/fa/article/446316/%D9%87%D9%85-%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86
34. چالش های مددکاری اجتماعی ایران, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://www.madadkarnews.ir/%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-2/
35. فرصتهای شغلی – انجمن مددکاران اجتماعی ایران, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://socialwork.ir/category/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1/vacancy-sw/
36. سامانه انتخابات الکترونیک انجمن های علمی گروه پزشکی – صفحه اختصاصی انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران – IMA-NEt.IR, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://www.ima-net.ir/Community.aspx?COMID=1068
37. صبح رویش, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://sobherouyesh.com/
38. خانه اندیشمندان علوم انسانی – Telegram, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://telegram.me/s/iranianhht?after=27635
39. مرداد ۱۴۰۳ – انجمن مددکاران اجتماعی ایران, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://socialwork.ir/2024/07/
40. انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران – سیویلیکا, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://civilica.com/l/340/
41. عضویت گروه آموزشی مددکاری اجتماعی دانشگاه در دو انجمن بین‌المللی, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://atu.ac.ir/fa/news/6983/%D8%B9%D8%B6%D9%88%DB%8C%D8%AA-%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4%DB%8C-%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C
42. گزارش عملکرد انجمن نابینایان ایران در سال ۱۴۰۳, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://ibngo.ir/2025/05/21/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D9%86%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-5/
43. انجمن مددکاران اجتماعی ایران, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://www.madadkarnews.ir/tag/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/
44. فهرست انجمن‌های علمی ایران – ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد, زمان دسترسی: ژوئیهٔ ۶, ۲۰۲۵، https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86
45. زمان دسترسی: ژانویهٔ ۱, ۱۹۷۰، http://www.swi.ir/

رسانه تاب آوری ایران