اهمیت پیشگیری از اعتیاد و نقش سازمان بهزیستی
تبیین اهمیت پیشگیری از اعتیاد و نقش مهم سازمان بهزیستی در ارتقاء سلامت اجتماعی
فهرست عناوین مطلب
اهمیت پیشگیری از اعتیاد و نقش سازمان بهزیستی در ارتقای سلامت اجتماعی
مقدمه
اعتیاد به مواد مخدر و روان‌گردان، یکی از مهم‌ترین معضلات اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی در جهان و به‌ویژه در جوامع در حال توسعه است.
سازمان ملل متحد اعتیاد را «تهدیدی برای امنیت انسانی» معرفی کرده و کشورها را به اجرای برنامه‌های جامع پیشگیری و درمان فراخوانده است.
در جمهوری اسلامی ایران نیز موضوع اعتیاد نه‌تنها به‌عنوان یک مسئله فردی، بلکه به‌عنوان پدیده‌ای اجتماعی ـ فرهنگی مورد توجه جدی قرار گرفته و دستگاه‌های متعددی در این عرصه فعالیت می‌کنند.
سازمان بهزیستی کشور به‌عنوان نهادی تخصصی و اجتماعی، نقش محوری در پیشگیری، آموزش، مداخله زودهنگام و توانمندسازی افراد در معرض خطر ایفا می‌کند.
اهمیت پیشگیری از اعتیاد
کاهش بار اقتصادی و اجتماعی:
هزینه‌های ناشی از اعتیاد شامل هزینه‌های درمان، کاهش بهره‌وری نیروی کار، تخریب ساختار خانواده و افزایش جرایم مرتبط است. پیشگیری می‌تواند این هزینه‌ها را به‌طور چشمگیری کاهش دهد.ارتقای سرمایه انسانی:
جامعه‌ای که نیروی کار و جوانان آن از خطر اعتیاد مصون باشند، توانمندی بیشتری برای رشد علمی، فرهنگی و اقتصادی خواهد داشت.پیشگیری به‌عنوان اولویت سیاست‌گذاری:
تجربه جهانی نشان داده است که هر واحد سرمایه‌گذاری در امر پیشگیری، چندین برابر بازدهی نسبت به درمان دارد. در همین راستا، سیاست‌های کلی جمهوری اسلامی ایران نیز بر تقویت رویکردهای پیشگیرانه و ارتقای سلامت اجتماعی تأکید دارند.
نقش سازمان بهزیستی در پیشگیری از اعتیاد
سازمان بهزیستی کشور، به‌عنوان متولی رسمی پیشگیری از اعتیاد، بر اساس قوانین و اسناد بالادستی، مجموعه‌ای از خدمات تخصصی را در سطح ملی و استانی ارائه می‌دهد.
این خدمات در سه محور اصلی دسته‌بندی می‌شوند:
۱. آموزش و آگاه‌سازی
برنامه‌های اجتماعی و فرهنگی: بهزیستی از طریق تولید محتوای آموزشی، کمپین‌های اطلاع‌رسانی، انتشار کتابچه‌ها و بروشورهای تخصصی، تلاش می‌کند سطح آگاهی جامعه نسبت به پیامدهای مصرف مواد را افزایش دهد.
آموزش خانواده‌ها: والدین نقش کلیدی در پیشگیری از گرایش فرزندان به مواد مخدر دارند. برگزاری کارگاه‌های فرزندپروری مثبت و آموزش مهارت‌های ارتباطی، بخش مهمی از خدمات بهزیستی است.
طرح‌های مدارس و دانشگاه‌ها: بهزیستی با همکاری وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم، طرح‌های پیشگیرانه در محیط‌های آموزشی را اجرا می‌کند تا نوجوانان و جوانان مهارت «نه گفتن» و خودکنترلی را بیاموزند.
۲. غربالگری و مداخله زودهنگام
غربالگری اعتیاد در گروه‌های پرخطر: سازمان بهزیستی از طریق مراکز مشاوره و دفاتر پیشگیری، اقدام به شناسایی زودهنگام افراد در معرض خطر می‌کند.
ارائه خدمات روانشناسی و مددکاری اجتماعی: در صورت شناسایی افراد آسیب‌پذیر، خدمات تخصصی روان‌درمانی، مشاوره فردی و خانوادگی و حمایت‌های مددکاری اجتماعی در دسترس قرار می‌گیرد.
مداخله در بحران: بهزیستی در شرایطی که فرد یا خانواده در آستانه آسیب قرار دارند، با اعزام تیم‌های تخصصی و مداخله‌گر، اقدامات حمایتی فوری ارائه می‌دهد.
۳. توانمندسازی و ایجاد جایگزین‌های سالم
مهارت‌آموزی و اشتغال‌زایی: فقر و بیکاری از عوامل مهم گرایش به اعتیاد هستند. سازمان بهزیستی با ارائه وام‌های خوداشتغالی و آموزش‌های فنی ـ حرفه‌ای، زمینه بازگشت سالم به اجتماع را فراهم می‌سازد.
برنامه‌های ارتقای تاب‌آوری اجتماعی: یکی از رویکردهای نوین در بهزیستی، افزایش تاب‌آوری افراد و خانواده‌ها در برابر فشارهای روانی و اجتماعی است. این امر با اجرای برنامه‌های مهارت‌های زندگی، آموزش مدیریت استرس و ارتقای سلامت روان محقق می‌شود.
حمایت از کودکان و نوجوانان در معرض خطر: بهزیستی با ایجاد خانه‌های حمایتی، مراکز شبه‌خانواده و اجرای طرح‌های ویژه برای کودکان کار و خیابان، از ورود آنان به چرخه اعتیاد جلوگیری می‌کند.
جایگاه سازمان بهزیستی در سیاست‌های ملی
در قوانین جمهوری اسلامی ایران، از جمله «قانون مبارزه با مواد مخدر» و «برنامه‌های توسعه»، وظایف مشخصی برای سازمان بهزیستی در حوزه پیشگیری تعریف شده است.
بهزیستی با مشارکت سایر دستگاه‌ها همچون نیروی انتظامی، وزارت بهداشت و سازمان‌های مردم‌نهاد، برنامه‌های مشترکی را به اجرا می‌گذارد.
این همکاری‌ها نشان‌دهنده نگاه جامع و بین‌بخشی به مسئله اعتیاد است.
چالش‌ها و راهکارها
با وجود فعالیت‌های گسترده، سازمان بهزیستی همچنان با چالش‌هایی روبه‌روست:
کمبود منابع مالی و انسانی برای پوشش کامل برنامه‌ها.
تغییر الگوی مصرف مواد مخدر و ظهور مواد جدید صنعتی.
نیاز به افزایش همکاری میان‌بخشی و استفاده بیشتر از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد.
راهکارهای پیشنهادی عبارتند از:
تقویت بودجه و منابع بهزیستی در حوزه پیشگیری.
توسعه پژوهش‌های علمی برای شناخت الگوهای نوین مصرف.
بهره‌گیری از فناوری‌های نوین (فضای مجازی، اپلیکیشن‌های آموزشی) برای افزایش دسترسی مردم به آموزش‌های پیشگیرانه.
ارتقای نقش خانواده و جامعه محلی به‌عنوان اصلی‌ترین حلقه پیشگیری.
نتیجه‌گیری
اعتیاد به‌عنوان یک آسیب پیچیده اجتماعی، نیازمند رویکردی چندبعدی و تخصصی است.
سازمان بهزیستی کشور با تکیه بر تجربه، دانش تخصصی و شبکه گسترده خدمات خود، نقش تعیین‌کننده‌ای در پیشگیری و ارتقای سلامت اجتماعی ایفا می‌کند.
سرمایه‌گذاری در برنامه‌های پیشگیرانه نه‌تنها از گسترش اعتیاد جلوگیری می‌کند، بلکه زمینه‌ساز رشد و توسعه پایدار در جامعه خواهد بود.
